|
Δημήτρης Δρόσος Β1Η Απόσταση της Σελήνης κατά τον Ίππαρχο
Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, χρησιμοποιώντας την απλή γεωμετρία, υπολόγισε το 260 π.Χ ότι ο Ήλιος πρέπει να βρίσκεται πολύ πιο μακριά από τη Σελήνη και να είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτήν. Από αυτό συμπέρανε ότι η Γη -ως μικρότερο σώμα- περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο.
Περίπου 110 χρόνια αργότερα, ο Ίππαρχος ανέτρεψε αυτή τη θεωρία του ηλιοκεντρικού συστήματος βασιζόμενος στις εξής εμπειρικές παρατηρήσεις:
Από τις παρατηρήσεις της ημισελήνου φαίνεται ότι ο Ήλιος βρίσκεται πολύ πιο μακριά από τη σελήνη (βλ. γραφική παράσταση 1).
Στις ολικές εκλείψεις Ηλίου, ο δίσκος της Σελήνης καλύπτει τον δίσκο του Ηλίου για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Επομένως, οι φαινόμενες διάμετροι των δύο σωμάτων πρέπει να είναι περίπου ίσες.
Με απλά μοιρογνωμόνια, η φαινόμενη διάμετρος της Σελήνης μετράται σε περίπου 0,5 μοίρες.
Το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο ολικών εκλείψεων της Σελήνης είναι 29,5 ημέρες.
Η ολική απόκρυψη του δίσκου της Σελήνης διαρκεί 27,5 δευτερόλεπτα (βλ. γραφική παράσταση 2).
Χρησιμοποιώντας δυο τριγωνικές κατασκευές ο Ίππαρχος κατόρθωσε να υπολογίσει και την απόσταση της Σελήνης από τη Γη και τη βρήκε ίση με 59 ακτίνες της Γης. Σήμερα ξέρουμε ότι αυτή η απόσταση κυμαίνεται, λόγω της ελλειπτικής τροχιάς της Σελήνης, από 55,9 ως 63,8 ακτίνες της Γης.
Ο Ίππαρχος είναι ο πρώτος πραγματικά σημαντικός παρατηρησιακός αστρονόμος. Έζησε γύρω στο 150 π.Χ. και σήμερα θεωρείται πατέρας της αστρονομίας.
Κατόρθωσε να υπολογίσει τη διάρκεια του έτους με ακρίβεια που υστερούσε πέντε μόνο λεπτά, ανακάλυψε την κίνηση του ουράνιου πόλου, εφεύρε τον αστρολάβο, ένα όργανο παρατήρησης και υπολογισμού, που παρέμεινε σε χρήση για πολύ καιρό ακόμη και μετά την εποχή του Κολόμβου, ο οποίος τον χρησιμοποίησε στα εξερευνητικά του ταξίδια στο Νέο Κόσμο.
Ο Ίππαρχος ήταν επίσης και ένας διακεκριμένος μαθηματικός, που ανακάλυψε και καθιέρωσε έναν καινούργιο κλάδο μαθηματικών, την τριγωνομετρία.
Πώς οι αρχαίοι Έλληνες μέτρησαν τη σχέση μεγεθών στο Ηλιακό Σύστημα.
Γραφική Παράσταση 1Όταν βλέπουμε από τη Γη τη μισή Σελήνη (δηλ. τη μέρα που έχουμε ημισέληνο), τότε το τρίγωνο Γη – Σελήνη – Ήλιος έχει μια γωνία ορθή με κορυφή τη Σελήνη.
Τόσο ο Αρίσταρχος όσο και ο Ίππαρχος διαπίστωσαν ότι, κατά τη στιγμή αυτή, ο Ήλιος βρίσκεται σε γωνία περίπου 90ο με την ευθεία Γη-Σελήνη, δηλ. και οι δύο γωνίες του τριγώνου είναι ορθές.
Εξ αυτού συνάγεται ότι ο Ήλιος είναι πολύ μακρύτερα από ότι η Σελήνη.
Γραφική Παράσταση 2
Η γεωμετρική σχέση κατά την ολική έκλειψη Σελήνης,
όταν η σφαίρα της Σελήνης βρίσκεται ακριβώς
κατά το ήμισυ στη σκιά της Γης.
Ο Ίππαρχος στο παρατηρητήριό του
στην Αλεξάνδρεια.Στοιχεία από το Scientific American Μάιος 2000
