WWF Ελλάς για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004

- Πεδίο Άρεως

- Πάρκο Ριζάρη

- Άλσος Νέας Φιλαδέλφειας

- Κτήµα Συγγρού

Όπως δηλώνει και ο τίτλος αυτού του κειµένου παρέµβασης, οι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου είναι ανεκτίµητος πλούτος για τα αστικά κέντρα της χώρας. Με δεδοµένο ότι σε κάθε κάτοικο της Αθήνας αναλογούν µόνο 2-3 τετραγωνικά µέτρα πρασίνου1, το χαµηλότερο ποσοστό στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ανάγκη προστασίας των λίγων κοινόχρηστων χώρων πρασίνου που έχουν αποµείνει θα έπρεπε να αντιµετωπίζεται από την Πολιτεία ως επείγουσα προτεραιότητα. ∆υστυχώς όµως, αυτές οι πράσινες γωνιές όλων των µεγάλων πόλεων της Ελλάδας αντιµετωπίζονται µάλλον σαν υποψήφιοι χώροι φιλοξενίας µικρών και µεγάλων κατασκευών, εµπορικών δραστηριοτήτων και αθλητικών και κοινωνικών εγκαταστάσεων, ή σαν σκουπιδότοποι, παρά ως αναντικατάστατοι περιβαλλοντικοί πόροι και τόποι αναψυχής και ξεκούρασης των πολιτών. Το παρόν κείµενο είναι αποτέλεσµα της δουλειάς της εθελοντικής Νοµικής Οµάδας Υποστήριξης Πολιτών του WWF Ελλάς (εφ’ εξής Νοµική Οµάδα), η οποία κατά το 2003 ανέλαβε να επεξεργαστεί, µεταξύ άλλων, 23 καταγγελίες που αφορούσαν σε υποβάθµιση αστικού και περιαστικού περιβάλλοντος, από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Συγκεκριµένα, η Νοµική Οµάδα συγκέντρωσε στοιχεία από τις καταγγελίες, ενώ παράλληλα διερεύνησε σε βάθος κάποιες περιπτώσεις σοβαρής υποβάθµισης πάρκων, αλσών και χώρων πρασίνου της Αθήνας. Στο παρόν κείµενο παρέµβασης περιγράφονται οι διαπιστώσεις της οµάδας και διατυπώνονται προτάσεις για την προστασία και περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση αυτών.

Για τη συγγραφή του κειµένου παρέµβασης συνεργάστηκαν οι: - Θεοδότα Νάντσου, Συντονίστρια προγραµµάτων δράσης του WWF Ελλάς - Ηλίας Κυριακόπουλος, ∆ικηγόρος, Συντονιστής της Νοµικής Οµάδας - Νίκος Τσιµπουκάκης, ∆ικηγόρος, µέλος της Νοµικής Οµάδας - Βάλια Κουφοπούλου, Αρχιτέκτων, µέλος της Νοµικής Οµάδας - Ιωάννα Τόπακα, ∆ικηγόρος, µέλος της Νοµικής Οµάδας Ιδιαίτερες ευχαριστίες για τα εποικοδοµητικά σχόλιά τους, χωρίς τα οποία δεν θα ήταν δυνατή η σύνταξη των προτάσεων για την προστασία και ορθή διαχείριση των ελεύθερων χώρων, οφείλουµε στον κ. Γιάννη Πολύζο, Καθηγητή Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, τον αρχιτέκτονα κ. Γιώργο Πατρίκιο, Λέκτορα στο Πανεπιστήµιο Ξάνθης, τον δασολόγο κ. Γιώργο Ντούρο, τον κ. Θύµιο Παπαγιάννη, Αρχιτέκτονα-Πολεοδόµο και Πρόεδρο του ∆Σ του WWF Ελλάς, τον κ. Ηλία Γιαννίρη, Αρχιτέκτονα-Πολεοδόµο, Υπεύθυνο του Παρατηρητηρίου Ελεύθερων Χώρων και τις Ελένη Σβορώνου και Μαρίνα Συµβουλίδου από το WWF Ελλάς.

Οι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου είναι η ανάσα της µεγαλούπολης. Είναι µια σιωπηλή πηγή ζωής περιτριγυρισµένη από έναν συνήθως πυκνοδοµηµένο πολεοδοµικό ιστό. Κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου είναι τα αστικά πάρκα, τα άλση, καθώς και τα περιαστικά βουνά, δάση, παραλίες. Η παρούσα έκθεση, θα εστιάσει στα αστικά πάρκα, τα άλση και τους χώρους πρασίνου των οποίων η ακεραιότητα και ο προορισµός υφίστανται καθηµερινά πλήγµατα. Αυτές οι σπάνιες πλέον πράσινες γωνιές της πόλης προσφέρουν ανεκτίµητες υπηρεσίες στην ποιότητα ζωής του κατοίκου της πόλης, καθώς: - Βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, καθώς τα δένδρα παράγουν οξυγόνο και φιλτράρουν τους αέριους ρυπαντές

1 Σύµφωνα µε τα δεδοµένα που δηµοσίευσε το ΥΠΕΧΩ∆Ε στις 18 Φεβρουαρίου 2004, τα τετραγωνικά που αναλογούν σε κάθε κάτοικο ανέρχονται σε 3,55, συνυπολογίζοντας όµως και το πράσινο των οδικών νησίδων, το γρασίδι της Αττικής Οδού και της Περιφερειακής Υµηττού και αγνοώντας τη µείωση πρασίνου από την κατασκευή τους (όπως στην περίπτωση του Υµττού).

- Συµβάλλουν στη µείωση της θερµοκρασίας, γεγονός σηµαντικό για τις µεσογειακές πόλεις ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς µήνες - Είναι τα τελευταία καταφύγια βιοποικιλότητας στα αστικά κέντρα - Μειώνουν τον κίνδυνο πληµµυρών, καθώς απορροφούν σα σφουγγάρια το νερό της βροχής εµπλουτίζοντας ταυτόχρονα τον υδροφόρο ορίζοντα. - Είναι καταφύγια αναψυχής, χαλάρωσης ή γυµναστικής και κοινωνικής συναναστροφής για τον κάτοικο της µεγαλούπολης. ∆υστυχώς όµως οι ελεύθεροι χώροι, ειδικά στα µεγάλα αστικά κέντρα, βρίσκονται στο στόχαστρο της κακώς εννοούµενης “αξιοποίησης” και του εκσυγχρονισµού. Οι περιπτώσεις υποβάθµισής τους είναι πλέον τόσες, ώστε τείνουν να γίνουν κανόνας, εθίζοντας παράλληλα τους κατοίκους της πόλης στην ιδέα πως τίποτα δεν µπορεί να ανακόψει την πορεία εξαθλίωσης της ποιότητας ζωής στις ελληνικές µεγαλουπόλεις.

Β) Σύµφωνα µε την πολεοδοµική νοµοθεσία, ο ν. 1515/1982 (Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθήνας), όπως συµπληρώθηκε µε τον ν. 2052/1992, αποτελεί νόµο - πλαίσιο για τον πολεοδοµικό και αστικό σχεδιασµό. Θέτει γενικούς κανόνες και κατευθύνσεις για τα ζητήµατα που άπτονται του πολεοδοµικού σχεδιασµού της Αθήνας. Ειδικότερα, το Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο της Αθήνας, που καθορίζει την πολεοδοµική οργάνωση του ∆ήµου Αθηνών, κατοχυρώνει τους υφιστάµενους χώρους πρασίνου και προτείνει τη δηµιουργία νέων. Τέλος, ο όρος “µητροπολιτικά πάρκα” αναφέρεται σε διαδηµοτικούς κοινόχρηστους χώρους πρασίνου ή σε µεγάλες διαδηµοτικές εκτάσεις που αποδίδονται σε κοινή χρήση συνήθως κατόπιν της κατάργησης άλλων χρήσεων (π.χ. στρατόπεδα). Ο όρος δεν έχει ακόµα νοµικό περιεχόµενο. Εδώ πρέπει επίσης να τονιστεί πως οι ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι προστατεύονται και από την συνταγµατικά κατοχυρωµένη αρχή του ισοζυγίου των κοινοχρήστων χώρων που έχουν ενταχθεί σε σχέδιο πόλης2, γεγονός που σηµαίνει ότι επιτρέπεται η αναδιάρθρωσή τους µόνον όταν η συνολική επιφάνειά παραµένει η ίδια ή αυξάνεται. Συνταγµατικά κατοχυρωµένη είναι και η αρχή του πολεοδοµικού κεκτηµένου, δηλαδή της µη χειροτέρευσης του οικιστικού περιβάλλοντος, όπως οι αρχές αυτές έχουν διαπλασθεί και ερµηνευθεί από το ΣτΕ.

2 Ενδεικτικά αναφέρουµε τις αποφάσεις ΣτΕ 866/2001, 2242/1994, 1976/1991, 10/1988 Ολοµέλειας, 1159/1988 και 2587/1992. Η τελευταία, αναφέρει ότι "Επειδή, ούτως έχουσα η ως άνω πολεοδοµική ρύθµισις, ήτοι µετατρέπουσα χώρον χαρακτηριζόµενον δια του αναθεωρηµένου σχεδίου, ως κοινόχρηστον εις εν µέρει οικοδοµήσιµον, αντίκειται εις τον εκ του άρθρου 24 παρ. 2 του Συντάγµατος και των αρχών προστασίας του οικιστικού περιβάλλοντος και βελτιώσεως των όρων διαβιώσεως συναγοµένον θεµελιώδη κανόνα, ότι κατά την τροποποίησιν εγκεκριµένων σχεδίων πόλεων δεν επιτρέπεται κατ' αρχήν η µείωσις κοινοχρήστων χώρων (βλ. ΠΕ 442/91). Και ναι µεν είναι δυνατή η αναδιάταξις των χώρων αυτών δια πολεοδοµικούς λόγους, πλην όµως το καθαρόν ποσοστόν των κοινοχρήστων χώρων δέον, αν δεν αυξάνεται, να παραµένει τουλάχιστον εις το αυτό ποσοστόν, γεγονός το οποίον δεν προκύπτει εκ του φακέλου ότι συµβαίνει εις την προκειµένην περίπτωσιν."

Στην Αθήνα, πόλη που δικαίως συχνά χαρακτηρίζεται από τους ίδιους τους κατοίκους της ως αφιλόξενη, οι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου είναι ελάχιστοι και εποµένως εξαιρετικά πολύτιµοι. Εκτός από τους περιαστικούς ορεινούς όγκους, τα δάση και το παράκτιο µέτωπο που έχουν ήδη υποστεί µη αντιστρεπτή υποβάθµιση, η µητροπολιτική περιοχή της Αθήνας φιλοξενεί λίγους αλλά σηµαντικούς χώρους πρασίνου. Το Πεδίο του Άρεως, το πάρκο Ριζάρη, το πάρκο Ελευθερίας, το άλσος Φιλοπάππου, το άλσος Νέας Φιλαδέλφειας, το κτήµα Συγγρού, το άλσος Γουδί, ο Αρδηττός και βέβαια το Ζάππειο και ο Εθνικός Κήπος είναι ίσως οι πιο γνωστοί χώροι ανάσας για την πόλη. Το ίδιο πρόβληµα αντιµετωπίζουν βέβαια οι περισσότερες µεγάλες πόλεις, όπως η Θεσσαλονίκη τόσο µε την υποβάθµιση των ελεύθερων χώρων της πόλης όσο και µε τα προβλήµατα που πλήττουν το περιαστικό δάσος Σέϊχ Σου. ∆υστυχώς όµως, οι περισσότεροι χώροι πρασίνου της Αθήνας υφίστανται συνεχείς και σηµαντικές πιέσεις υποβάθµισης, όπως, παραχωρήσεις σε ιδιώτες, αλλαγή χρήσης, ανεξέλεγκτη εµπορευµατοποίηση από τους ΟΤΑ που τους u948 διαχειρίζονται προς κάλυψη ταµειακών τους αναγκών και µε τρόπο µη συµβατό προς τον χαρακτήρα τους κ.ά. Το κοινό στοιχείο στις παραπάνω περιπτώσεις είναι πως το δηµόσιο συµφέρον προβάλλεται ως βασικός λόγος για τις οποιεσδήποτε επεµβάσεις που όµως, εν τοις πράγµασι, υποβαθµίζουν αυτούς τους πνεύµονες ζωής της Αθήνας. Κραυγαλέο παράδειγµα η χωροθέτηση ολυµπιακών εγκαταστάσεων σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα σε ελεύθερους χώρους. Προβάλλοντας ως πρόσχηµα το δηµόσιο συµφέρον που απορρέει από τη φιλοξενία της Ολυµπιάδας του 2004, χώροι αστικού και περιαστικού πρασίνου, όπως το Άλσος Βεΐκου και ο Σχοινιάς καλύφθηκαν µε το τσιµέντο αθλητικών εγκαταστάσεων. ∆υστυχώς, ακόµα και η µέχρι πρότινος ιδιαίτερα αυστηρή νοµολογία του ΣτΕ "υποχώρησε" σε αρκετές περιπτώσεις έργων σχετικών µε τους Ολυµπιακούς αγώνες, καθώς το ανώτατο ακυρωτικό δέχτηκε ότι η απρόσκοπτη διεξαγωγή των αγώνων συνιστά περίπτωση “υπέρτερου δηµοσίου συµφέροντος”3. Εκτός όµως από τους Ολυµπιακούς Αγώνες, ως δηµόσιο συµφέρον που επιτάσσει την οικοδόµηση ελεύθερων χώρων πρασίνου προβάλλονται και άλλοι λόγοι, όπως η χωροθέτηση γηπέδων αθλητικών οµάδων. Τέτοια κραυγαλέα περίπτωση είναι αυτή του Παναθηναϊκού που επιβουλεύεται το άλσος Γουδί και µειώνει τις ελπίδες για δηµιουργία µητροπολιτικού πάρκου. Σηµαντικές ελπίδες γεννούν οι ολοένα και αυξανόµενες αντιδράσεις πολιτών που εκφράζονται είτε µεµονωµένα είτε συλλογικά. Σε πολλές µάλιστα περιπτώσεις οι παρεµβάσεις πολιτών έχουν θεαµατικό αποτέλεσµα καθώς καταφέρνουν να αναχαιτίσουν σοβαρές απειλές, να περιφρουρήσουν το δικαίωµα πρόσβασης του πολίτη σε χώρους πρασίνου και τελικά να προστατεύσουν τα τελευταία δείγµατα φυσικού περιβάλλοντος στην πόλη. Η Νοµική Οµάδα επεξεργάστηκε συγκεκριµένες περιπτώσεις υποβάθµισης χώρων αστικού πρασίνου µετά από καταγγελίες ευαισθητοποιηµένων πολιτών που αγωνίζονται για την προστασία των χώρων αυτών.

Η Νοµική Οµάδα Υποστήριξης Πολιτών του WWF Ελλάς4 έχει λάβει αρκετές καταγγελίες για υποβάθµιση ελεύθερων χώρων και ανέλαβε ενδεικτικά να διερευνήσει την κατάσταση u954 κάποιων σηµαντικών χώρων. Οι χώροι αυτοί είναι: 3 βλ. το σχετικό αφιέρωµα του περιοδικού "Περιβάλλον και ∆ίκαιο", τεύχος 2/2003

4 Η Νοµική Οµάδα Υποστήριξης Πολιτών για το περιβάλλον είναι εθελοντική οµάδα της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF Ελλάς. Αποτελείται κυρίως από δικηγόρους αλλά και από µέλη άλλων σχετικών

- Πεδίο Άρεως

- Πάρκο Ριζάρη

- Άλσος Νέας Φιλαδέλφειας

- Κτήµα Συγγρού

Σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα της Νοµικής Οµάδας οι ελεύθεροι χώροι που εξετάστηκαν υφίστανται σηµαντικές απειλές (καταπατήσεις, περιορισµός στην πρόσβαση των πολιτών, χωροθετήσεις εγκαταστάσεων και κτιρίων, τσιµεντόστρωση, κ.α.). Το κοινό στοιχείο στις παραπάνω περιπτώσεις είναι πως το δηµόσιο συµφέρον προβάλλεται ως βασικός λόγος για όλες τις ενέργειες που υποβαθµίζουν αυτούς τους πνεύµονες ζωής της Αθήνας. Έτσι, για παράδειγµα, η αµφίβολης νοµιµότητας παραχώρηση 5 στρεµµάτων του Πεδίου Άρεως στον Πανελλήνιο ΓΣ και η κατασκευή αυθαίρετων εγκαταστάσεων σε συνδυασµό µε τα σχέδια κοπής δένδρων της περιοχής, όπως επίσης η χωροθέτηση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο πάρκο Ριζάρη, η παραχώρηση έκτασης του άλσους Ν. Φιλαδέλφειας στην ΑΕΚ και η επέκταση του Μεγάρου Μουσικής εις βάρος του Πάρκου Ελευθερίας διαφηµίζονται ως έργα που αποσκοπούν στο κοινό καλό. Στην ουσία όµως περιορίζουν τον λιγοστό και ζωτικό χώρο που προσφέρουν στην πόλη αυτοί οι πνεύµονες πρασίνου και υποβαθµίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων της.

Ο περιορισµός της έρευνας του WWF Ελλάς σε αυτές τις περιπτώσεις υποβάθµισης ελεύθερων χώρων πρασίνου οφείλεται αποκλειστικά στην ιδιαίτερη ενασχόληση της Νοµικής Οµάδας µε τις συγκεκριµένες περιπτώσεις και όχι στην αγνόηση άλλων εξωφρενικών περιπτώσεων.

WWF Ελλάς για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004

Από τις αρχές του 20ου αιώνα το πεδίο του Άρεως διαµορφώθηκε ως κοινόχρηστο άλσος των Αθηνών, και ως τέτοιο εµφαίνεται στο ρυµοτοµικό σχέδιο της Αθήνας, έχει δε τεθεί στην άµεση και κοινή χρήση των πολιτών της. Ο χαρακτήρας του Πεδίου του Άρεως ως κοινόχρηστου Άλσους έχει αναγνωρισθεί επίσης από την νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας. Το Πάρκο απειλήθηκε καίρια µε την έναρξη ανέγερσης του Μουσείου Πασσά µεταξύ του Πάρκου και της Σχολής Ευελπίδων. Σήµερα το σηµείο αυτό του πάρκου ονοµάζεται Πλατεία Πρωτοµαγιάς και έχει τσιµεντοποιηθεί, καθώς δηµιουργήθηκε γκαράζ από ιδιώτη. και µε την µεταγενέστερη πρόταση µετεγκατάστασης στο ίδιο σηµείο του Συµβουλίου Επικρατείας. Και οι δύο απειλές αποφεύχθηκαν, ενώ ο σκελετός του Μουσείου κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Σύµφωνα µε το άρθρο 1 του π.δ 98/2000 περί κατάργησης του Ειδικού Ταµείου Μονίµων Οδοστρωµάτων Αθηνών (Ε.Τ.Μ.Ο.Α.), οι δραστηριότητες που σχετίζονται µε τη διεύθυνση, συντήρηση, και εκµετάλλευση του Πεδίου του Άρεως έχουν ανατεθεί στην ∆ιευρυµένη Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Αθηνών – Πειραιώς. Σύµφωνα µε την παραγρ. 4 του άρθρο 3 του νόµου 998/1979 περί προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων “εις τας διατάξεις του παρόντος Νόµου υπάγονται και οι εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών ευρισκόµεναι εκτάσεις, οι οποίαι καλύπτονται από δασική βλάστηση φυσικώς ή τεχνικώς δηµιουργουµένης (πάρκα και άλση), ως και αι οπουδήποτε δηµιουργούµεναι δενδροστοιχίαι ή δασικαί φυτείαι”. ειδικοτήτων. Η Οµάδα χειρίζεται όλες τις τεκµηριωµένες καταγγελίες που υποβάλλονται από πολίτες ή οµάδες πολιτών στο WWF Ελλάς, παρέχοντας συµβουλές και υποστηρίζοντας τη δράση τους. Στις 7-11-1994 εκδόθηκε σύµφωνα µε τα άρθρα 66 και 177 του ν.δ. 86/69 “Περί ∆ασικού Κώδικα”, µετά εγκρίσεως του Νοµάρχη Αθηνών, η υπ’ αριθµ. 1/1994 δασική απαγορευτική διάταξη του ∆ιευθυντή ∆ασών Αθηνών, η οποία απαγορεύει “για δέκα χρόνια ………..την υλοτοµία, κλάδευση, εκρίζωση και φθορά γενικά παντός δασικού δένδρου – θάµνου και φρυγάνων που φύονται …………… σε πάρκα – άλση και γύρω από αρχαιολογικούς, ιστορικούς χώρους σε ολόκληρη την περιφέρεια της ∆/νσης ∆ασών Αθηνών ………..…….., άνευ άδειας την αρµόδιας ∆ασικής Αρχής”. Όπως µνηµονεύεται στην ως άνω διάταξη, η έκδοση αυτής βασίστηκε “στην ανάγκη να απαγορευθεί η υλοτοµία, κλάδευση, εκρίζωση και ζηµία γενικά παντός δασικού δένδρου και φρυγάνων σε όλη της περιοχή της Νοµαρχίας Αθηνών”. Εποµένως, για την εκτέλεση οποιωνδήποτε πράξεων που θίγουν το πράσινο εντός του χώρου του Άλσους, πρέπει να εκδοθεί άδεια από τη ∆ιεύθυνση ∆ασών Αθηνών.

WWF Ελλάς για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004

Με βάση το άρθρο 5 α.ν. 1331/49, όπως τροποποιήθηκε µε το άρ.1 παρ.5 Ν. 2412/96, προβλέπεται η παραχώρηση ακινήτων του ∆ηµοσίου µε κοινές αποφάσεις των Υπουργών Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, "σε Ιδρύµατα και Οργανισµούς ή Σωµατεία κοινής ωφελείας για την εκπλήρωση των ειδικών σκοπών τους Σηµειώνεται πάντως ότι όταν θεσπίστηκε η διάταξη αυτή το 1949, η παραχώρηση χάριν της οποίας "επεκτάθηκε" η εν λόγω πρόβλεψη γινόταν προς το ΙΚΑ για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών του Ιδρύµατος Στηριζόµενοι στις διατάξεις αυτές, οι Υπουργοί Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών εξέδωσαν την κοινή Υ.Α. 1110245/11.400/Α0010/3 ∆εκ 1999, µε την οποία παραχωρούνται οι επίµαχες εκτάσεις στο Ίδρυµα Γουλανδρή. Από τον Σύλλογο Ελλήνων Πολεοδόµων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) αιτήσεις ακύρωσης στο ΣτΕ, το οποίο εξέδωσε σε Ολοµέλεια την υπ' αριθ. 604/2002 απόφασή του, µε την οποία δέχτηκε τα εξής: ότι το Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθήνας (ΡΣΑ) (Ν. 1515/85) και το ειδικότερο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο (ΓΠΣ) της πόλης των Αθηνών (Υ.Α. ΠΕΧΩ∆Ε 255/45/4-1-1988) ορίζουν το επίµαχο ακίνητο ως µέρος του Πολιτιστικού άλσους και δίνουν τις εξής κατευθύνσεις για τον χειρισµό του χώρου: "∆ηµιουργία ελεύθερων χώρων πρασίνου, χώρων ανθρώπινης επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, πολιτιστικών και πνευµατικών δραστηριοτήτων, χώροι εκδηλώσεων επιµόρφωσης καθώς και υπόγειο γκαράζ". Στον χάρτη Π1 "περί χρήσεων γης", που συνοδεύει το ΓΠΣ, το εν λόγω οικοδοµικό τετράγωνο χαρακτηρίζεται ως "αστικό πράσινο - ελεύθεροι χώροι (πλατείες, πάρκα, παιδικές χαρές)". Τέλος, το άρθ. 9 του από 23.2/6.3.1987 π.δ. µε τίτλο "κατηγορίες και περιεχόµενο χρήσεων γης", για περιοχές της κατηγορίας "αστικό πράσινο - ελεύθεροι χώροι" εντεταγµένες σε ΓΠΣ επιτρέπει µόνο χρήσεις αναψυκτηρίου, αθλητικών εγκαταστάσεων, πολιτιστικών κτιρίων και χώρων συναθροίσεως κοινού. Με βάση όλα τα παραπάνω, έκρινε η Ολοµέλεια του ΣτΕ ότι η ανέγερση του Μουσείου δεν προβλέπεται, και έτσι ακύρωσε την ανωτέρω Κ.Υ.Α. µε την οποία παραχωρήθηκε ο χώρος, αν και µε µειοψηφία. Ενδιαµέσως, όµως, είχαν ψηφιστεί οι νόµοι 2819/2000 και 2947/2001. Το άρ.16 του Ν. 2819/2000, µε ρύθµιση φωτογραφικού χαρακτήρα, όρισε ότι το τµήµα του συγκεκριµένου ακινήτου του ∆ηµοσίου, που είχε παραχωρηθεί µε την πιο πάνω Κ.Υ.Α. (που δεν είχε ακόµη ακυρωθεί) στο Ίδρυµα Γουλανδρή, χαρακτηρίζεται ως χώρος ανέγερσης κτιρίου για τη λειτουργία Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Επίσης, έθεσε πολεοδοµικούς περιορισµούς (εµβαδόν κτιρίου, συντελεστές δόµησης- κάλυψης κλπ). Τέλος, όρισε ότι "κάθε άλλη γενική ή ειδική διάταξη, αντικείµενη στα παραπάνω, δεν εφαρµόζεται για το συγκεκριµένο ακίνητο". Τη ρύθµιση αυτή επικύρωσε ουσιαστικά και το άρ.14 Ν. 2947/01, την οποία µάλιστα επέκτεινε και σε γειτονικό ακίνητο. Τις διατάξεις αυτές επικαλέστηκαν και οι δικηγόροι του ∆ηµοσίου ενώπιον του ΣτΕ κατά τη συζήτηση των πιο πάνω αιτήσεων ακυρώσεως, το τελευταίο όµως αρνήθηκε να τις εφαρµόσει, διότι η υπουργική απόφαση που παραχωρούσε το επίµαχο ακίνητο είχε εκδοθεί πριν από την ψήφιση των νόµων αυτών.

Με αφορµή την επαπειλούµενη κατασκευή του ιδιωτικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Πάρκο Ριζάρη, σηµειώθηκε ευρεία κινητοποίηση πολιτών και φορέων. Παράλληλα, αναπτύχθηκε ένας σηµαντικός διάλογος µέσα από τα ΜΜΕ σχετικά µε την αξία της προαγωγής του πολιτισµού όταν έρχεται σε σύγκρουση µε την προστασία του περιβάλλοντος. Σηµαντικές παρεµβάσεις για την προστασία του χώρου και την αλλαγή της χωροθέτησης του µουσείου προήλθαν, µεταξύ άλλων, από την Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων, το Τµήµα Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, τον Σύλλογο Ελλήνων Πολεοδόµων – Χωροτακτών και το ελληνικό τµήµα του ICOMOS. Σηµαντικές πληροφορίες για το Πάρκο Ριζάρη υπάρχουν στην ιστοσελίδα www.asda.gr/elxoroi\rizari.htm

WWF Ελλάς για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004

Το ζήτηµα της παραχώρησης έκτασης του άλσους Ν. Φιλαδέλφειας σκαλώνει σε δύο σηµεία: στα οικονοµικά προβλήµατα της ΑΕΚ, η οποία υποτίθεται ότι πρέπει να χτίσει νέο γήπεδο µε ίδιους πόρους, και στις δικαιολογηµένες αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας, όπως εκφράζονται από τον τοπικό σύλλογο “Φίλοι του δάσους, του πράσινου και του φυσικού περιβάλλοντος”, καθώς και από τον ∆ήµαρχο και το ∆ηµοτικό Συµβούλιο της Ν. Φιλαδέλφειας που συµφωνούν µεν επί της αρχής, διαφωνούν όµως µε κάποιες λεπτοµέρειες όπως οι περαιτέρω χρήσεις και η κυκλοφοριακή συµφόρηση που θα προκληθεί. Ο ∆ήµος Ν. Φιλαδέλφειας προσέφυγε στο ΣτΕ και η υπόθεση εκκρεµεί, µε αποτέλεσµα να παγώσουν οι εργασίες ανακατασκευής του γηπέδου. Το γεγονός έχει προκαλέσει βέβαια αντιδράσεις εκ µέρους των οργανωµένων συνδέσµων των οπαδών του συλλόγου, οι οποίοι µπροστά στον κίνδυνο να µείνει η αγαπηµένη τους οµάδα χωρίς τη φυσική της έδρα, ουδόλως ασχολούνται µε την περιβαλλοντική υποβάθµιση του Άλσους. Πάντως, η εισήγηση του Συµβούλου Επικρατείας Π. Πικραµένου για την υπόθεση δέχεται ότι παραβιάζονται οι συνταγµατικές διατάξεις που προστατεύουν το φυσικό και οικιστικό περιβάλλον και προτείνει να γίνει δεκτή η αίτηση του ∆ήµου Ν. Φιλαδελφείας. ∆ιερεύνηση περίπτωσης: Νικόλαος Τσιµπουκάκης, ∆ικηγόρος

Τα σχέδια εµπορικής εκµετάλλευσης του κτήµατος Συγγρού έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις των κατοίκων και των τοπικών φορέων, οι οποίοι ζήτησαν (επιτυχώς) τη συνδροµή του Συµβουλίου της Επικρατείας για να αποτρέψουν τις επεµβάσεις, που θα έθιγαν τον όρο της διαθήκης και αυτό το ίδιο το κτήµα. Η κινητοποίηση των κατοίκων έχει ως στόχο την προστασία και του κτήµατος Καρέλλα. Συγκεκριµένα, τον Αύγουστο του 2003 κατατέθηκε από τα σωµατεία “ Οι Φίλοι του ∆άσους Συγγρού”, “Σύλλογος Προστασίας Κηφισιάς”, “Παρέµβαση Πολιτών Αµαρουσίου” και από πολίτες της περιοχής στο ΣτΕ αίτηση ακυρώσεως κατά των σχετικών µε την προγραµµατική σύµβαση µεταξύ Ι.Γ.Ε και των ∆ήµων Αµαρουσίου, Κηφισιάς και Μελισσίων πράξεων των τριών ∆ηµοτικών Συµβουλίων και του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Ινστιτούτου Γεωπονικών Ερευνών και παράλληλα αίτηση αναστολής εκτελέσεως κάθε σχετικής εργασίας, την οποία έκανε δεκτή µε απόφασή του ο Πρόεδρος του Β’ Τµήµατος ∆ιακοπών του ΣτΕ, αναστέλλοντας προσωρινώς τα σχέδια του Ι.Γ.Ε. και των ∆ήµων της περιοχής. Ως αποτέλεσµα των αντιδράσεων, το καλοκαίρι του 2003, ο ∆ήµος Αµαρουσίου µε τη σύµφωνη του ΙΓΕ κάλεσε το WWF Ελλάς να καταθέσει προτάσεις για την προστασία και ορθή διαχείριση του δάσους. Το WWF Ελλάς ανακοίνωσε την πρόθεσή του να προχωρήσει εθελοντικά στη σύνταξη προτάσεων, µε τη συµµετοχή όλων των φορέων και κοινωνικών οµάδων που δραστηριοποιούνται για την προστασία του δάσους. Η διαδικασία σύνταξης της σχετικής µελέτης και των προτάσεων ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2004. Αντιδράσεις όµως έχουν υπάρξει και για την προστασία του κτήµατος Καρέλλα. Βασικό αίτηµα είναι ο καθαρισµός του κτήµατος, η δενδροφύτευση και ο χαρακτηρισµός του ως χώρος πρασίνου. Σηµαντικές πληροφορίες για το Κτήµα Συγγρού και για το Κτήµα Καρέλλα αλλά και για τις κινητοποιήσεις πολιτών για την προστασία αυτών των σηµαντικών χώρων υπάρχουν στις σελίδες: http://www.asda.gr/elxoroi/marousi.htm#Συγγρού και www.dasosygrou.gr ∆ιερεύνηση περίπτωσης: Βάλια Κουφοπούλου, Αρχιτέκτων και Ιωάννα Τόπακα, ∆ικηγόρος

Επιστροφή στην αρχική σελίδα του Παρατηρητηρίου