επιστροφή

για τη δράση της WWF: World Wildlife Fund (WWF)

Περιβαλλοντική αξιολόγηση της Ολυμπιάδας του 2004

WWF Ελλάς Ιούλιος 2004

Περίληψη

Με το παρόν κείµενο, το WWF Ελλάς επιχειρεί να συµβάλει στην αποτίµηση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004. Δυστυχώς, καµία τέτοια προσπάθεια δεν έγινε ως τώρα από τους φορείς που έχουν αναλάβει τη διοργάνωση του µεγαλύτερου διεθνούς αθλητικού γεγονότος, καθώς ήδη από τη φάση του σχεδιασµού δεν τέθηκαν συγκεκριµένοι και µετρήσιµοι περιβαλλοντικοί στόχοι.

Η αξιολόγηση βασίστηκε σε στόχους και δείκτες που κατέδειξαν τα περιβαλλοντικά οφέλη και τις αποτυχίες της 'πράσινης' Ολυµπιάδας 2000 του Σίδνεϊ, αν και στην περίπτωση της Αθήνας τα κριτήρια απλουστεύθηκαν σηµαντικά. Η Ολυµπιάδα της Αθήνας εξετάζεται για τις επιδόσεις της στους εξής τοµείς: - Συνολικός σχεδιασµός µε συγκεκριµένους περιβαλλοντικούς στόχους - Φυσικό περιβάλλον: προστασία φυσικών βιοτόπων - Αστικό περιβάλλον: προστασία ελεύθερων χώρων, αύξηση του αστικού πρασίνου, αναβάθµιση του δοµηµένου περιβάλλοντος - Κατασκευές: χωροθετήσεις ολυµπιακών έργων, χρήση οικολογικών µεθόδων δόµησης, προτεραιότητα στη χρήση υφιστάµενων εγκαταστάσεων - Ενέργεια: χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας - Νερό: στρατηγική για την εξοικονόµηση νερού - Απορρίµµατα: ανακύκλωση και ολοκληρωµένη διαχείριση απορριµµάτων - Κοινωνική συµµετοχή: κοινωνική διαβούλευση, διαφάνεια, πληροφόρηση - Γενικά θέµατα: σεβασµός στην περιβαλλοντική νοµοθεσία Όπως προκύπτει από την αξιολόγηση, το συνολικό περιβαλλοντικό αποτύπωµα των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας είναι απογοητευτικό: ο µέσος όρος που προκύπτει από τη βαθµολογία ανά κατηγορία είναι 0,77 µε άριστα το 4. Συγκεκριµένα, στους τοµείς που αφορούν στον συνολικό σχεδιασµό, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και των ελεύθερων χώρων, το αστικό πράσινο, τις χωροθετήσεις, την οικολογική δόµηση, τη χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και εξοικονόµησης νερού, τα απορρίµµατα, την κοινωνική διαβούλευση και διαφάνεια και τον σεβασµό στην περιβαλλοντική νοµοθεσία, οι επιδόσεις των Ολυµπιακών Αγώνων κυµαίνονται από 0 µέχρι 2 σε µια κλίµακα 0 - 4. Θετικές έως πολύ θετικές επιδόσεις καταγράφονται στους τοµείς των µεταφορών και της αναβάθµισης του προσώπου της πόλης, καθώς επίσης και στην ευαισθητοποίηση του κοινού.

Το παράρτηµα περιέχει τη θέση του WWF International για τους Ολυµπιακούς Αγώνες, και καταλήγει σε σειρά συγκεκριµένων προτάσεων για τη µείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον και την ποιότητα ζωής κάθε διοργανώτριας πόλης.

Το WWF Ελλάς καλεί τη ΔΟΕ και κάθε αρµόδιο φορέα να λάβει σοβαρά υπόψη του το περιβαλλοντικό µάθηµα της Αθήνας, ώστε στο µέλλον να αποφευχθούν οι σοβαρές επιπτώσεις των Ολυµπιακών Αγώνων στο περιβάλλον και να επιτευχθεί µια θετική συµβολή στην ποιότητα ζωής των επόµενων ολυµπιακών πόλεων.

Εισαγωγή Λιγότερο από τριάντα ηµέρες έµειναν µέχρι την έναρξη των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας. Στο διάστηµα που µεσολάβησε από το 1997 µέχρι σήµερα έγινε πολύς λόγος για τις επιπτώσεις των αγώνων στο αστικό και περιαστικό περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής. Σε καµία όµως φάση του σχεδιασµού και της προετοιµασίας δεν έγινε προσπάθεια για ουσιαστική ενσωµάτωση περιβαλλοντικών παραµέτρων στη µεγαλύτερη διοργάνωση που έχει ποτέ αναλάβει η Ελλάδα.

Η περιβαλλοντική αξιολόγηση των Ολυµπιακών Αγώνων είναι απαραίτητη για την όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωµένη εκτίµηση του περιβαλλοντικού κόστους και οφέλους που προκύπτει από τη µεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση του κόσµου. Μέχρι στιγµής δεν έχει επιχειρηθεί καµία τέτοια επίσηµη αξιολόγηση από τους φορείς που έχουν αναλάβει την προετοιµασία και την υλοποίηση της Ολυµπιάδας της Αθήνας. Κάτι τέτοιο δεν έχει καν απαιτηθεί από τη Διεθνή Ολυµπιακή Επιτροπή.

Η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς θεωρεί υποχρέωσή της να συµβάλει στην κάλυψη αυτού του ουσιαστικού ελλείµµατος, επιχειρώντας µια πρώτη αξιολόγηση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004.

Κατά την επταετία που µεσολάβησε από την επίσηµη ανάληψη της Ολυµπιάδας από την Αθήνα, πολλές φωνές διαµαρτυρίας τόνισαν ποικίλες αρνητικές για το περιβάλλον πτυχές της διοργάνωσης. Παράλληλα, οι φορείς που έχουν επιφορτισθεί µε τη διοργάνωση προβάλλουν διάφορες πτυχές των έργων ως "πράσινους Ολυµπιακούς Αγώνες".

Η πρωτοβουλία του WWF Ελλάς αποκτά ιδιαίτερη σηµασία καθώς λιγότερο από ένα µήνα πριν την έναρξη των Αγώνων οι αντικρουόµενες απόψεις σχετικά µε το περιβαλλοντικό κόστος και όφελός τους για την πόλη εξακολουθούν να στηρίζονται σε αποσπασµατικά δεδοµένα. Όπως ήταν αναµενόµενο, η προσπάθεια του WWF Ελλάς συνάντησε το σηµαντικό εµπόδιο της έλλειψης αντικειµενικών στοιχείων και πληροφόρησης. Χαρακτηριστική της γενικότερης µυστικοπάθειας µε την οποία οι αρµόδιοι φορείς αντιµετωπίζουν την πορεία των ολυµπιακών έργων είναι πως σε πρόσφατα έγγραφα ερωτήµατα για συγκεκριµένες πτυχές της ποιότητας των ολυµπιακών εγκαταστάσεων η ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 περιορίστηκε σε απλή αναφορά στις γενικόλογες περιβαλλοντικές κατευθύνσεις του φακέλου υποψηφιότητας. Έτσι, σίγουρα το τελικό αποτέλεσµα υστερεί από ανάλογες προσπάθειες αξιολόγησης προηγούµενων ολυµπιάδων (όπως π.χ. του Σίδνεϊ) από περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Στόχος της αξιολόγησης αλλά και ευχή του WWF είναι το µάθηµα της Ολυµπιάδας του 2004 να χρησιµεύσει στις επόµενες ολυµπιακές πόλεις, αλλά και σε επόµενες µεγάλες διοργανώσεις που πιθανώς να αναλάβει η Ελλάδα, ώστε να αποφευχθούν σοβαρές αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής. Έτσι, τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης θα σταλούν και στη Διεθνή Ολυµπιακή Επιτροπή, µε την παρότρυνση η περιβαλλοντική διάσταση των Αγώνων να αντιµετωπιστεί ειλικρινά ως "τρίτος πυλώνας του Ολυµπισµού".

Τη σύνταξη της έκθεσης και την έρευνα για την τεκµηρίωση των αποτελεσµάτων ανέλαβε η Θεοδότα Νάντσου, Συντονίστρια Περιβαλλοντικών Δράσεων του WWF Ελλάς.

Στην προσπάθεια συνέβαλαν µε σχόλια, παρατηρήσεις και υλικό οι Μιχάλης Πετράκος .ρ Στατιστικός, Κώστας Κατώπης - Μηχανολόγος ΑΠΕ, Νίκος Χαραλαµπίδης - Διευθυντής Ελληνικού Γραφείου Greenpeace, Φίλιππος Κιρκίτσος - Διευθυντής Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, Θύµιος Παπαγιάννης, Αρχιτέκτων-Πολεοδόµος, Λεωνίδας Λουλούδης, Καθηγητής Γεωπονικού Π.Α. Ευχαριστίες απευθύνουµε και στους Γιώργο Καζαντζόπουλο και Χριστίνα Θεοχάρη του Τοµέα Περιβάλλοντος της "Αθήνα 2004" για την παροχή πληροφοριών σχετικά µε τις περιβαλλοντικές δεσµεύσεις της Οργανωτικής Επιτροπής "Αθήνα 2004".

Μεθοδολογία Τα στοιχεία που χρησιµοποιήθηκαν για την αξιολόγηση προέρχονται από µια ποικιλία πηγών, επίσηµες και ανεπίσηµες, καθώς η άντληση αξιόπιστης και λεπτοµερούς πληροφορίας για τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των έργων από επίσηµες πηγές (δηλαδή από την Οργανωτική Επιτροπή Αθήνα 2004 ή το ΥΠΕΧ..Ε) στάθηκε σχεδόν αδύνατη. Επίσης αδύνατη στάθηκε η εξασφάλιση αντιτύπου του φακέλου υποψηφιότητας, εκτός από µεµονωµένες σελίδες αυτού, παρά το γεγονός πως το WWF Ελλάς τον έχει επανειληµµένα ζητήσει από το ΥΠΕΧ..Ε και από την Αθήνα 2004. Συγκεκριµένα, οι πηγές που χρησιµοποιήθηκαν είναι οι εξής: - Υλικό από την Οργανωτική Επιτροπή "Αθήνα 2004 ": απάντηση σε σχετική επιστολή του WWF Ελλάς, αλληλογραφία από το 1998, πληροφορία από την ιστοσελίδα www.athens2004.gr - Υλικό από το ΥΠΕΧ..Ε: αλληλογραφία από τον Απρίλιο του 1998 - Υλικό από τον ηµερήσιο τύπο και το διαδίκτυο - Πληροφορίες από την περιβαλλοντική αξιολόγηση της προηγούµενης Ολυµπιάδας του Σίδνεϊ 2000 - Υλικό από περιβαλλοντικές οργανώσεις και κινήσεις πολιτών - Σχετική εµπειρία του WWF Ελλάς Οι δείκτες επιλέχθηκαν µε βάση τις περιβαλλοντικές αξιολογήσεις της "πράσινης" Ολυµπιάδας του Σίδνεϊ. Καθώς όµως η Αθήνα εξ΄αρχής φάνηκε να υστερεί σοβαρά έναντι του Σίδνεϊ, κάποιοι δείκτες απλουστεύθηκαν ώστε η αξιολόγηση να µη φανεί υπερβολική. Δς δείκτες επιλέχθηκαν και εξετάστηκαν τοµείς που είναι σηµαντικοί για την εκτίµηση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος κάθε Ολυµπιάδας. Οι τοµείς που επιλέχθηκαν είναι οι εξής: - Συνολικός σχεδιασµός - Φυσικό περιβάλλον - Αστικό περιβάλλον - Κατασκευές - Ενέργεια - Νερό - Απορρίµµατα - Κοινωνική συµµετοχή - Γενικά θέµατα Κάθε βαθµός αναφέρεται στις επιδόσεις, δηλαδή το περιβαλλοντικό αποτύπωµα, της επταετίας 1997 - 2004 που µεσολάβησε από την ανάληψη της Ολυµπιάδας µέχρι σήµερα. Αν και αποµένει περίπου ένας µήνας µέχρι την έναρξη της Ολυµπιάδας, το WWF Ελλάς εκτιµά πως η επίδοση της Αθήνας ως διοργανώτριας πόλης δεν πρόκειται να αλλάξει ουσιαστικά.

Η βαθµολόγηση βασίστηκε σε ποικιλία κριτηρίων, µε βασικότερα την ύπαρξη ή όχι συγκεκριµένων και ουσιαστικών δεσµεύσεων, την επίτευξη ολοκληρωµένης προσέγγισης στο θέµα, την εκτίµηση της "κληρονοµιάς" που θα αφήσει η Ολυµπιάδα στην Αθήνα.

Παράλληλα συνυπολογίστηκε η εµπειρία από προηγούµενες διοργανώσεις, κυρίως από τους Ολυµπιακούς Αγώνες του Σίδνεΐ και της Βαρκελώνης που, σε αντίθεση µε την Ατλάντα, έχουν να επιδείξουν σηµαντικά περιβαλλοντικά αποτελέσµατα.

Με άριστα το 4, η βαθµολογική κλίµακα έχει ως εξής: (4) Πολύ θετική επίδοση (3) Θετική επίδοση (2) Μέτρια επίδοση (1) Απογοητευτική επίδοση (0) Πολύ απογοητευτική επίδοση

Παρουσίαση περιβαλλοντικών δεικτών

Α. Συνολικός σχεδιασµός Περιβαλλοντικός σχεδιασµός

Δεσµεύσεις: Ο φάκελος υποψηφιότητας της Αθήνας για τους Ολυµπιακούς του 2004 σχεδιάστηκε χωρίς συγκεκριµένους και µετρήσιµους περιβαλλοντικούς στόχους. Το 2001, τρία δηλαδή χρόνια πριν την Ολυµπιάδα, η "Αθήνα 2004" συνέταξε επίσης γενικόλογο κείµενο µε τίτλο "Αρχές Περιβαλλοντικής Πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004", το οποίο είναι µάλλον επικοινωνιακό παρά στρατηγικό κείµενο. Η ΔΟΕ ποτέ δεν απαίτησε συγκεκριµένες δεσµεύσεις και έµεινε προφανώς ικανοποιηµένη από τις γενικόλογες αναφορές του φακέλου υποψηφιότητας.

Το Σίδνεϊ ανέλαβε συγκεκριµένες δεσµεύσεις ήδη από τον φάκελο υποψηφιότητας και τις εξειδίκευσε µε το κείµενο "Environmental Guidelines for the Summer Olympic Games ".

H πραγµατικότητα: 'Όπως είναι αναµενόµενο, αυτή η έλλειψη περιβαλλοντικών στόχων συνεπάγεται εγγενή δυσκολία στην αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Ολυµπιάδας. Η ύπαρξη όµως περιβαλλοντικών στόχων ήδη από τη φάση του σχεδιασµού ενός τόσο µεγάλης έκτασης και προβεβληµένου γεγονότος είναι επιβεβληµένη. Η απουσία τους από τους αγώνες της Αθήνας είναι απόδειξη της έλλειψης σοβαρών περιβαλλοντικών δεσµεύσεων και παραγνώρισης της ανάγκης για προστασία, αν όχι αναβάθµισης, της ποιότητας ζωής για τους κατοίκους της πόλης.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Περιβαλλοντική αξιολόγηση Η απουσία συγκεκριµένων και µετρήσιµων περιβαλλοντικών στόχων δυσχεραίνει κάθε προσπάθεια αξιολόγησης των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Ολυµπιάδας. Το κείµενο Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 δεν µπορεί ουσιαστικά να συµβάλει σε µια ολοκληρωµένη και σοβαρή αξιολόγηση, καθώς δεν περιέχει συγκεκριµένες δεσµεύσεις και δείκτες. Μια ολοκληρωµένη περιβαλλοντική αξιολόγηση που θα πραγµατοποιηθεί µέσα από µια ανοιχτή διαδικασία είναι απαραίτητη για κάθε διοργανώτρια πόλη που σέβεται τους πολίτες της.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση

Β . Φυσικό περιβάλλον Προστασία βιοτόπων

Δεσµεύσεις: Στις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 η Οργανωτική Επιτροπή δεσµεύθηκε πως "το περιβάλλον όχι µόνο θα προστατευθεί, αλλά θα βελτιωθεί" και πως "θα ληφθούν µέτρα έτσι ώστε το φυσικό περιβάλλον, η πανίδα και η χλωρίδα, να µη θιγούν καθόλου στο στάδιο της κατασκευής των έργων".

Το Σίδνεΐ, ανέλαβε συγκεκριµένες δεσµεύσεις για προστασία των φυσικών οικοσυστηµάτων της Νέας Νότιας Ουαλίας. Επιτυχίες των Ολυµπιακών του Σίδνεΐ θεωρούνται η αποκατάσταση του µαγκρόβιου δάσους του Haslam Creek και η προστασία του βιοτόπου δύο ειδών βατράχων που κινδύνευαν άµεσα από εξαφάνιση.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας είναι θλιβερή. Η υπόθεση του Σχοινιά, που έλαβε διεθνείς διαστάσεις ως κραυγαλέο παράδειγµα υποβάθµισης σηµαντικού βιοτόπου και περιοχής µε ιστορική αξία, αποτελεί απόδειξη πως η Ολυµπιάδα της Αθήνας σχεδιάστηκε και υλοποιείται χωρίς πρόνοια για την προστασία των λίγων φυσικών βιοτόπων της Αττικής. Δυστυχώς, παρά τις διακηρύξεις και τις υποσχέσεις για αναβάθµιση συγκεκριµένων σηµείων του Σχοινιά, η περιοχή έχει υποστεί µη-αντιστρεπτή υποβάθµιση από την κατασκευή του Ολυµπιακού Κέντρου Κανό - Κωπηλασίας.

Επιπλέον, η επέκταση του αστικού πολεοδοµικού ιστού, όπως θα συζητηθεί στην επόµενη ενότητα, δεν ευνοεί την προστασία των τελευταίων φυσικών βιοτόπων του λεκανοπεδίου. Σηµαντικές φυσικές περιοχές όπως οι ορεινοί όγκοι της Πάρνηθας, του Υµηττού και της Πεντέλης βρίσκονται εγκλωβισµένοι ανάµεσα σε ολυµπιακές εγκαταστάσεις, υποδοµές και κεντρικά οδικά δίκτυα, µε συνέπεια να αναδεικνύονται ως ελκυστικές τοποθεσίες µόνιµης κατοικίας. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε αύξηση της οικιστικής πίεσης προς κάθε περιαστικό πνεύµονα πρασίνου. Όπως είχε επισηµάνει το WWF Ελλάς το φθινόπωρο του 1998, η πλειονότητα των δασικών πυρκαγιών του "πύρινου" καλοκαιριού εκείνης της χρονιάς συνέβη σε περιοχές πέριξ ολυµπιακών εγκαταστάσεων και σχετικών υποδοµών (έξι σηµειώθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Σχοινιά), νέων µεγάλων οδικών αξόνων και του νέου αεροδροµίου.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση

Γ . Αστικό περιβάλλον Προστασία ελεύθερων χώρων

Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε τις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, "θα γίνει προσπάθεια ώστε να αξιοποιηθούν στο µέγιστο οι υπάρχουσες υποδοµές ώστε να µη δεσµευθούν υπάρχοντες ελεύθεροι χώροι".

Το Σίδνεϊ έβαλε ως στόχο και πέτυχε σε σηµαντικό βαθµό την αποκατάσταση και απόδοση στους κατοίκους µιας σειράς από ελεύθερους χώρους που καθαρίστηκαν, φυτεύτηκαν και διαµορφώθηκαν για αναψυχή (µε δίκτυο µονοπατιών και ποδηλατοδρόµων) µέσα από το πρόγραµµα Millennium Parklands (µτφ "πάρκα της χιλιετίας"). Η χωροθέτηση του κύριου όγκου των αθλητικών εγκαταστάσεων έγινε στη ρυπασµένη µε τοξικά περιοχή Homebush Bay, της οποίας η απορρύπανση αποτέλεσε αντικείµενο τεράστιου προγράµµατος που ολοκληρώθηκε τρία χρόνια µετά τους Αγώνες.

Η πραγµατικότητα: Δυστυχώς στον τοµέα της προστασίας και αναβάθµισης των ήδη λιγοστών ελεύθερων χώρων της πόλης, η Ολυµπιάδα της Αθήνας µέχρι στιγµής αφήνει αρνητικό αποτύπωµα. Η χωροθέτηση ολυµπιακών εγκαταστάσεων και υποδοµών σε αδόµητους χώρους που θα µπορούσαν και θα έπρεπε να µετατραπούν σε πράσινους χώρους αναψυχής υποβαθµίζει ακόµη περισσότερο την ποιότητα ζωής στην πόλη και εντείνει την ασφυκτική έλλειψη πρασίνου στην Αθήνα. Η κατασκευή του Κέντρου Πινγκ Πονγκ στο Γαλάτσι, του Ολυµπιακού Χωριού στους πρόποδες της Πάρνηθας, του Κέντρου Ιστιοπλοΐας στο θαλάσσιο µέτωπο και κολοσσιαίων υποδοµών για τη στέγαση των ΜΜΕ στο Μαρούσι είναι παραδείγµατα µιας γενικότερης προσέγγισης των αρµόδιων φορέων που αντιµετώπισαν κάθε ελεύθερο χώρο σαν οικόπεδο για ολυµπιακή εκµετάλλευση. Επιπλέον, λόγω των υπερβάσεων στον τελικό προϋπολογισµό αλλά και στα χρονοδιαγράµµατα, δεν υλοποιήθηκαν οι δεσµεύσεις για έργα ανάπλασης, όπως το πολυδιαφηµισµένο οικολογικό πάρκο που είχε σχεδιαστεί για το φαληρικό δέλτα.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Αύξηση του αστικού πρασίνου .εσµεύσεις: Οι διακηρύξεις για αύξηση του πρασίνου της πόλης κυµάνθηκαν µεταξύ 820.000 και 100.000.000 δένδρων και θάµνων (σύµφωνα µε σχετικές δηλώσεις του τέως ΥΠΕΧ..Ε Κ. Λαλιώτη). Τα φυτά θα ήταν µεσογειακά και προσαρµοσµένα στις ιδιαίτερες κλιµατικές συνθήκες, άρα ελάχιστα απαιτητικά σε νερό.

Στο Σίδνεϊ οι Ολυµπιακοί του 2000 χρησίµευσαν ως πρώτης τάξης ευκαιρία για υλοποίηση µεγάλου προγράµµατος φυτεύσεων µε τοπικά είδη. Όπως αναφέρει σχετική αναφορά της Συντονιστικής επιτροπής των Ολυµπιακών του 2000 προς τους κατοίκους του Σίδνεϊ, το 1998, δύο χρόνια πριν τους αγώνες, είχαν φυτευτεί 107.000 δένδρα και θάµνοι στην περιοχή Homebush Bay.

Η πραγµατικότητα: Οι µεγάλης έκτασης φυτεύσεις µεσογειακών φυτών δεν έγιναν. Σε κάποιες εγκαταστάσεις έγιναν φυτεύσεις άρον άρον και εκτός εποχής. Με δεδοµένο πλέον τον περιορισµένο χρόνο που αποµένει µέχρι τους αγώνες, οι φυτεύσεις που γίνονται είναι εκτός εποχής, άρα σε µεγάλο βαθµό καταδικασµένες, και έχουν ως αποκλειστικό στόχο τον προσωρινό εξωραϊσµό της πόλης. Επιπλέον, λόγω των καθυστερήσεων χρησιµοποιήθηκαν σε µεγάλο βαθµό ταχυαυξή είδη που είναι εξαιρετικά υδροβόρα, όπως λεύκες, πλατάνια και ακακίες αλλά και γκαζόν. Συνυπολογίζοντας τις προειδοποιήσεις της ΕΥ.ΑΠ για τον κίνδυνο λειψυδρίας και την ανάγκη χρήσης εναλλακτικών τρόπων άρδευσης των νέων φυτών (που άλλωστε ήταν και δέσµευση του τέως ΥΠΕΧ..Ε Κ. Λαλιώτη), το µέλλον αυτών των φυτών είναι χλωµό, καθώς ήδη ποτίζονται από το δίκτυο της ΕΥ.ΑΠ. Ήδη στις περισσότερες Ολυµπιακές εγκαταστάσεις (π.χ. στον Σχοινιά, στο Κέντρο Τάεκβοντο και στη Μαραθώνια Διαδροµή) τα φυτεµένα δεντράκια και οι θάµνοι έχουν αρχίσει να ξεραίνονται. Αξιέπαινες, αλλά καθόλου ενταγµένες στον συνολικό σχεδιασµό των Αγώνων, είναι οι µεµονωµένες προσπάθειες του .ήµου Αθηναίων για δηµιουργία µικρών χώρων πρασίνου σε γειτονιές.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Αναβάθµιση του δοµηµένου περιβάλλοντος Η αισθητική κυρίως αναβάθµιση του προσώπου της Αθήνας είναι σαφώς ένα από τα θετικά σηµεία της Ολυµπιάδας του 2004. Η δια του νόµου 2833/2000 αποµάκρυνση των διαφηµίσεων από κάθε κτίριο σε κεντρική οδική αρτηρία, η βελτίωση του δικτύου πεζοδροµίων µε ταυτόχρονη διευκόλυνση της κίνησης στην πόλη προσώπων µε ειδικές ανάγκες (αν και στις περισσότερες περιπτώσεις οι ειδικές ράµπες έχουν µετατραπεί σε χώρους στάθµευσης), η ολοκλήρωση µέρους του σχεδίου ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, ο καθαρισµός και το πρόγραµµα του Δήµου Αθηναίων για φρεσκάρισµα των προσόψεων κτιρίων και η επιτάχυνση της ανακαίνισης διατηρητέων κτιρίων σε κεντρικούς οδικούς άξονες άλλαξαν το πρόσωπο της πόλης.

Δυστυχώς αυτή η βελτίωση, που κατά µια έννοια συνεπάγεται και βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος, δεν περιλαµβάνει πιο ουσιαστικές και µακροπρόθεσµες παρεµβάσεις, όπως η θεσµική θωράκιση και η αναβάθµιση των υφιστάµενων ελεύθερων χώρων (π.χ.

Εθνικός Κήπος, πάρκο Ελευθερίας, κ.α.). Για τους περισσότερους ελεύθερους και πράσινους χώρους η Ολυµπιάδα σηµαίνει αποψιλωτικά κλαδέµατα και διανοίξεις µε αποµάκρυνση δένδρων και θάµνων, καθώς και χαλικοστρώσεις "για λόγους ασφάλειας".

Βαθµός επταετίας: Θετική επίδοση

Δ. Μεταφορές Βελτίωση συστήµατος δηµόσιων µεταφορών

Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε τον φάκελο υποψηφιότητας "Οι Ολυµπιακές εγκαταστάσεις θα εξυπηρετηθούν από µέσα µαζικής µεταφοράς και θα ληφθούν µέτρα για τη µείωση της χρήσης του ιδιωτικού αυτοκινήτου." και "Θα ληφθούν µέτρα για την µείωση του θορύβου στον αστικό και περιαστικό ιστό της πρωτεύουσας , ιδίως κατά τη φάση διεξαγωγής των Αγώνων".

Στο Σίδνεϊ επιτεύχθηκε η µεταφορά του 85% των επισκεπτών και αθλητών µε µέσα µαζικής µεταφοράς, κυρίως τραίνα και λεωφορεία. Επιπλέον, έγιναν σηµαντικές παρεµβάσεις που διευκόλυναν την πρόσβαση ποδηλατιστών και ατόµων µε ειδικές ανάγκες.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας στον τοµέα των µεταφορών χαρακτηρίζεται από πολλά θετικά σηµεία. Η επιτάχυνση της ολοκλήρωσης βασικών έργων µεταφορών, που δε σχετίζονται µεν άµεσα µε τους Ολυµπιακούς, αλλά εξυπηρετούν σηµαντικά τις µετακινήσεις στην ολυµπιακή πόλη, είναι µια θετική εξέλιξη. Η ολοκλήρωση του µετρό της Αθήνας, η εισαγωγή στόλου λεωφορείων που κινούνται µε φυσικό αέριο, η προώθηση της κατασκευής του προαστιακού σιδηρόδροµου, καθώς και η ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του τραµ της Αθήνας αποτελούν παρεµβάσεις που συµβάλλουν θετικά στην τόνωση των προσφερόµενων υπηρεσιών από µέσα γενικής µεταφοράς προς τους κατοίκους της Αθήνας. Τέλος, θετική είναι και η εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την προώθηση της χρήσης µέσων µαζικής µεταφοράς, αν και αυτή περιορίζεται στην ανάγκη περιορισµού της κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια των Αγώνων. Σηµαντική έλλειψη στον τοµέα των µεταφορών είναι η αγνόηση της ανάγκης για προώθηση του ποδηλάτου ως µέσου κίνησης.

Βαθµός επταετίας: Θετική επίδοση

Ε. Κατασκευές

Χωροθετήσεις Οι περισσότερες χωροθετήσεις δεν έγιναν µε γνώµονα το δηµόσιο συµφέρον, δηλαδή την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά µε βάση κυρίως οικονοµικά κριτήρια που αφορούσαν στη µετα-ολυµπιακή αξία του έργου. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις χωροθετήθηκαν σε ελεύθερους χώρους επιβαρύνοντας ακόµα περισσότερο µια πόλη που ασφυκτιά από έλλειψη ανοιχτών χώρων για αναψυχή. Όπως ήταν αναµενόµενο, το γεγονός αυτό προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις από οργανώσεις και κινήσεις πολιτών, ιδιαίτερα καθώς οι αποφάσεις ελήφθησαν πίσω από πόρτες κλειστές για κάθε ενδιαφερόµενο πολίτη, επιστηµονικό ίδρυµα ή φορέα της κοινωνίας των πολιτών. Μάλιστα, παρά το γεγονός πως ειδική επιστηµονική οµάδα του Τµήµατος Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ κατέθεσε αµέσως µετά την ανάληψη της Ολυµπιάδας τεκµηριωµένη και ολοκληρωµένη πρόταση εναλλακτικών και περιβαλλοντικά φιλικών χωροθετήσεων για τα περισσότερα έργα, οι προτάσεις ούτε καν συζητήθηκαν.

Επιπλέον, οι χωροθετήσεις δεν εντάσσονται σε κάποια στρατηγική για την ανάπτυξη της πόλης και την µελλοντική εκτόνωση των κυκλοφοριακών πιέσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα το Ολυµπιακό χωριό, το οποίο χωροθετήθηκε στους πρόποδες τις Πάρνηθας, κοντά σε ήδη πυκνοκατοικηµένες περιοχές (Λιόσια). Άλλο κραυγαλέο παράδειγµα είναι το Κέντρο Κωπηλασίας στον Σχοινιά που τελικά υποβάθµισε ακόµα περισσότερο την οικολογικά ευαίσθητη περιοχή και την επιβάρυνε µε ένα εκτεταµένο νέο οδικό δίκτυο.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Χρήση υφιστάµενων εγκαταστάσεων .εσµεύσεις: Σύµφωνα µε τις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, "θα γίνει προσπάθεια ώστε να αξιοποιηθούν στο µέγιστο οι υπάρχουσες υποδοµές ώστε να µη δεσµευθούν υπάρχοντες ελεύθεροι χώροι".

Η πραγµατικότητα πολύ απέχει από τις δεσµεύσεις. Αν εξαιρέσει κανείς το υφιστάµενο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας και το Ολυµπιακό Στάδιο (Καλογρέζα), η ανακαίνιση και επανάχρηση υφιστάµενων κτιρίων ή υποδοµών δεν αντιµετωπίστηκε ως προοπτική. Η αναφορά στην περιβαλλοντική στρατηγική της "Αθήνα 2004" για αξιοποίηση στο µέγιστο των υπαρχουσών υποδοµών, ώστε να µη δεσµευθούν ελεύθεροι χώροι προκαλεί σοβαρά ερωτηµατικά, καθώς η χωροθέτηση των περισσότερων αθλητικών εγκαταστάσεων σε ελεύθερους χώρους αποφασίστηκε αρκετά πριν τη σύνταξή της.

Βαθµός επταετίας: Απογοητευτική επίδοση Χρήση περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε τις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 στον τοµέα των κατασκευών τονίζεται η ανάγκη χρήσης "καθαρών" δοµικών υλικών.

"Το βασικό κριτήριο για την επιλογή φιλικών προς το περιβάλλον λύσεων και προϊόντων στον τοµέα των κτιριακών κατασκευών, είναι ο περιορισµός των αποβλήτων (και των ανεπιθύµητων περιβαλλοντικών επιπτώσεων) κατά τη φάση της παραγωγής , το χαµηλό τους ενεργειακό περιεχόµενο, η µειωµένη κατανάλωση νερού κατά το στάδιο της επεξεργασίας τους, η καλή συµπεριφορά τους στην δηµιουργία του µικροκλίµατος και η µη τοξικότητα µετά την ενσωµάτωσή τους στο κτιριακό κέλυφος". Στη συνέχεια συστήνεται η αποφυγή της χρήσης υλικών από PVC, PCB και άλλα χλωριωµένα προϊόντα.

Το Σίδνεϊ έδωσε εξετάσεις και αρίστευσε στην αποφυγή χρήσης τοξικών υλικών στις κατασκευές. Το PVC εξοβελίστηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από το Ολυµπιακό Χωριό και τα έργα υποδοµής (σωλήνες αποχέτευσης, αγωγοί νερού, καλώδια, κλπ). Για την κατασκευή πολλών αθλητικών εγκαταστάσεων και του αθλητικού χωριού χρησιµοποιήθηκε ξυλεία µε οικολογική πιστοποίηση από το Forest Stewardship Council. Επιπλέον, στους χώρους των αγώνων εγκαταστάθηκε σύστηµα ανακύκλωσης και εξοικονόµησης νερού.

Η πραγµατικότητα δυστυχώς πολύ διαφέρει από τις υποσχέσεις του φακέλου υποψηφιότητας και τις διακηρύξεις της οργανωτικής επιτροπής. Άλλωστε αυτές οι υποσχέσεις τελικά δεν δεσµεύουν τις αναδόχους κατασκευάστριες εταιρείες. Στην περίπτωση του Ολυµπιακού Χωριού για παράδειγµα οι συµβατικές υποχρεώσεις του Οργανισµού Εργατικής Κατοικίας δεν περιλαµβάνουν την εγκατάσταση ηλιακών συστηµάτων για ηλεκτροπαραγωγή, θέρµανση ή κλιµατισµό. Επιπλέον, δεν υπάρχει συµβατική υποχρέωση για εγκατάσταση συστηµάτων εξοικονόµησης νερού ή για τη χρήση περιβαλλοντικά φιλικών υλικών (π.χ. πιστοποιηµένη ξυλεία, περιβαλλοντικά αβλαβή ψυκτικά µέσα, κ.α).

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση

ΣΤ. Ενέργεια Χρήση ανανεώσιµων πηγών και εξοικονόµηση ενέργειας

Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε τις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, "Οι τεχνολογίες εξοικονόµησης ενέργειας πρέπει να βρουν ευρεία εφαρµογή στα νέα κτίρια και γενικότερα στις νέες Ολυµπιακές εγκαταστάσεις. Η παθητική ηλιακή αρχιτεκτονική, οι σωστές µονώσεις, η ανάκτηση θερµότητας, η συµπαραγωγή (π.χ µε βάση το φυσικό αέριο), η χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας και η ηλεκτρονικές διατάξεις για τη ρύθµιση των λειτουργιών των κτιρίων είναι µερικές µόνον από τις εφαρµογές από µια µεγάλη γκάµα καινοτοµιών που προσφέρει η νέα ενεργειακή τεχνολογία. Θεαµατικά µπορεί επίσης να είναι τα αποτελέσµατα από τη χρήση συστηµάτων φωτισµού χαµηλής ενεργειακής κατανάλωσης καθώς και η µεγιστοποίηση της χρήσης του φυσικού φωτός.

"Ενεργητικά" ηλιακά συστήµατα µπορούν επίσης να χρησιµοποιηθούν για τη θέρµανση του νερού των κολυµβητικών δεξαµενών ενώ τα φωτοβολταικά συστήµατα µπορούν να προσφέρουν συµπληρωµατική ηλεκτρική ενέργεια σε πολλές από τις σχεδιαζόµενες κατασκευές (ενσωµάτωση στα στοιχεία του κτιριακού κελύφους) και να καλύψουν τις ηλεκτρικές ανάγκες δρόµων, πλατειών και εσωτερικών κοινοχρήστων χώρων. Πέρα από την εξοικονόµηση συµβατικών καυσίµων, οι νέες ενεργειακές τεχνολογίες µπορούν να συντελέσουν στην αύξηση της αυτονοµίας των εγκαταστάσεων , στη µείωση της ρύπανσης και στην πτώση του λειτουργικού κόστους από την χρήση της ενέργειας". Επιπλέον, σύµφωνα µε σχετικό έγγραφο της ΟΕΟΑ "Αθήνα 2004" προς το WWF Ελλάς µε ηµεροµηνία 19 Μαΐου 2004, "στα νέα έργα, και ειδικά στο Ολυµπιακό Χωριό, θα συµπεριλαµβάνονται υποστηρικτικές υποδοµές για τη χρήση φιλικών προς το περιβάλλον ή εναλλακτικών µορφών ενέργειας (ηλιακή και αιολική ενέργεια) η οποία θα χρησιµοποιείται για τη θέρµανση του νερού και την παροχή ηλεκτροφωτισµού και κλιµατισµού.

Τα κτίρια του Ολυµπιακού Χωριού θα σχεδιαστούν λαµβάνοντας υπόψη παραµέτρους εξοικονόµησης ενέργειας και βιοκλιµατικής αρχιτεκτονικής...". Όπως αναφέρεται στο έγγραφο, οι δεσµεύσεις αυτές προκύπτουν από τον φάκελο υποψηφιότητας.

Το Σίδνεϊ αρίστευσε και στη χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Συγκεκριµένα, η ηλιακή ενέργεια είχε την τιµητική της στο Ολυµπιακό Χωριό, στο Super Dome, και στις περισσότερες αθλητικές εγκαταστάσεις. Επίσης, εφαρµόστηκαν οι αρχές του βιοκλιµατικού σχεδιασµού στις µεγαλύτερες εγκαταστάσεις, όπως το Ολυµπιακό Χωριό.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας είναι γκρίζα. Οι ανησυχίες των αρµόδιων φορέων και των συναρµόδιων υπουργών και οι συνεχείς αναφορές στον Τύπο για την πιθανότητα ενεργειακού ελλείµµατος ή ακόµα και µπλακ άουτ κατά τη διάρκεια των αγώνων αποτελεί απόδειξη πως: 1. Οι Ολυµπιακοί Αγώνες είναι µια εξαιρετικά ενεργοβόρος υπόθεση 2. Οι Ολυµπιάδα της Αθήνας δεν θα αξιοποιήσει τον αττικό ήλιο για την παραγωγή ανανεώσιµης ενέργειας Ιδέες και εφικτές προτάσεις και για τη χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας υπήρξαν έγιναν τόσο από το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, όσο και από περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η Greenpeace. Έτσι, κατασκευάζοντας ένα συµβατικό και φτωχό σε κατασκευαστικές καινοτοµίες Ολυµπιακό Χωριό, η ολυµπιακή πόλη της Αθήνας έχασε την ιστορικά σηµαντικότερη ίσως ευκαιρία για προώθηση εφικτών λύσεων για τη µεγάλη στροφή του ενεργειακού τοµέα της χώρας από τον περιβαλλοντικά ρυπογόνο λιγνίτη προς ανανεώσιµες φυσικές πηγές.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Ζ . Νερό Στρατηγική για την εξοικονόµηση νερού .εσµεύσεις: Σύµφωνα µε σχετικό έγγραφο της ΟΕΟΑ "Αθήνα 2004" προς το WWF Ελλάς µε ηµεροµηνία 19 Μαΐου 2004, "στο Ολυµπιακό Χωριό και στους Χώρους Αθλητικών Εγκαταστάσεων θα χρησιµοποιηθεί η πιο εξελιγµένη τεχνολογία για την ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών και των αναγκών υδροδότησης....". Όπως αναφέρεται στο έγγραφο, οι δεσµεύσεις αυτές προκύπτουν από τον φάκελο υποψηφιότητας.

Το Σίδνεϊ επένδυσε στην προσπάθεια για εξοικονόµηση νερού και προστασία υδατικών οικοσυστηµάτων, θέτοντας συγκεκριµένες στρατηγικές κατευθύνσεις. Το φιλόδοξο σχέδιο Water Reclamation and Management Scheme ήταν µια καλά σχεδιασµένη πρωτοβουλία µείωσης της κατανάλωσης νερού και µεγιστοποίησης της χρήσης ανακυκλωµένου νερού. Επιπλέον, στις ολυµπιακές εγκαταστάσεις τοποθετήθηκαν ειδικές συσκευές εξοικονόµησης, ενώ η στέγη του Super Dome σχεδιάστηκε έτσι ώστε να συλλέγει νερό για άρδευση του χλοοτάπητα.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας δεν συµβάλει καθόλου στη µείωση της κατανάλωσης ή στην εξοικονόµηση νερού. Παρά τις προτάσεις και υποσχέσεις, καµία πρόβλεψη δεν έγινε ώστε στο Ολυµπιακό Χωριό να τοποθετηθούν συστήµατα εξοικονόµησης νερού.

Έτσι, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως οι ήδη ετεροχρονισµένες φυτεύσεις θα αρδεύονται µε νερό της ΕΥ.ΑΠ (για όσο αντέξουν), ενώ το κωπηλατοδρόµιο του Σχοινιά σε περιόδους ξηρασίας θα υδροδοτείται επικουρικά από τη λίµνη Μαραθώνα µέσω ειδικού αγωγού µήκους 16 χιλιοµέτρων.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση

Η. Απορρίµµατα Ολοκληρωµένη διαχείριση απορριµµάτων και ανακύκλωση

Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε τις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, "Για όλες τις Ολυµπιακές εγκαταστάσεις να προβλεφθεί ένα σύστηµα σωστής χωροθέτησης των χώρων υποδοχής των απορριµµάτων καθώς και έγκαιρης αποκοµιδής τους κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων". Όσον αφορά στο Ολυµπιακό Χωριό, "θα πρέπει να σχεδιαστεί ένα σύστηµα διαλογής των απορριµµάτων στην πηγή και να προβλεφθούν οι ανάλογοι χώροι για την τοποθέτηση των σηµείων συγκέντρωσής τους µε τρόπο που να διευκολύνονται οι χρήστες (π.χ µε τη σωστή σήµανση)". Επιπλέον, σύµφωνα µε σχετικό έγγραφο της ΟΕΟΑ "Αθήνα 2004" προς το WWF Ελλάς µε ηµεροµηνία 19 Μαΐου 2004, "Το σύστηµα περιβαλλοντικά βιώσιµης διαχείρισης απορριµµάτων που θα εφαρµοσθεί στους Ολυµπιακούς και Παραολυµπιακούς Αγώνες του 2004 διέπεται από τις ακόλουθες αρχές: . Επίτευξη υψηλού ποσοστού ανακύκλωσης / ανάκτησης υλικών . Έλεγχος των απορριµµάτων µε τη χρήση ανακυκλώσιµων υλικών συσκευασίας Το Σίδνεϊ εφάρµοσε ολοκληρωµένο σύστηµα διαχείρισης απορριµµάτων που βασίστηκε σε εξειδικευµένη στρατηγική µε τίτλο "Waste Management for the Olympics - Policies and Infrastructure for the 2000 Olympics and Homebush Bay Development". Η στρατηγική είχε ως βασική κατεύθυνση τη µείωση του όγκου των απορριµµάτων αλλά και τον διαχωρισµό σε κοµποστοποιήσιµα, ανακυκλώσιµα και υπολειµµατικά απορρίµµατα, ενώ ακόµα και οι µεγάλοι χορηγοί πιέστηκαν για να χρησιµοποιήσουν ανακυκλώσιµες συσκευασίες. Επίσης, σύµφωνα µε την περιβαλλοντική αξιολόγηση των Ολυµπιακών Αγώνων του 2000 από την περιβαλλοντική συµµαχία οργανώσεων Green Games Watch 2000, το 90% των απορριµµάτων επαναχρησιµοποιήθηκε ή ανακυκλώθηκε. Η επιτυχία αυτή οφείλεται στην εφαρµογή ολοκληρωµένης στρατηγικής διαχείρισης απορριµµάτων, στην οποία η ανακύκλωση κατείχε εξέχουσα θέση. Για το Σίδνεϊ η ανακύκλωση δεν περιορίστηκε στην τοποθέτηση κάδων διαχωρισµού των απορριµµάτων.

Η πραγµατικότητα πολύ απέχει από τις υποσχέσεις και ακόµα περισσότερο από την εµπειρία του Σίδνεϊ. Στο σύνολό της η διοργάνωση δεν θα συνεισφέρει µε κανέναν τρόπο στη βελτίωση του ήδη πολύ προβληµατικού και κορεσµένου συστήµατος διαχείρισης απορριµµάτων της πρωτεύουσας. Στο Ολυµπιακό Χωριό, παρά τις πολύ συγκεκριµένες και εφικτές προτάσεις της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, δεν θα εφαρµοστεί ολοκληρωµένο πρόγραµµα διαχείρισης απορριµµάτων, αλλά το σύστηµα θα περιοριστεί στον απλό διαχωρισµό τους.

Επιπλέον, όσον αφορά στην ανακύκλωση απορριµµάτων, η πραγµατικότητα της Αθήνας απέδειξε πως για τους Ολυµπιακούς του 2004 η ανακύκλωση είναι µια επικοινωνιακή υπόθεση που σταµατάει στην τοποθέτηση κάδων ανακύκλωσης. Οι Ολυµπιακοί δε λειτούργησαν τελικά ως καταλύτης για τη βελτίωση του συστήµατος ανακύκλωσης απορριµµάτων της Αθήνας, σε αντίθεση µε τις αρχικές υποσχέσεις. Επιπλέον, στον τοµέα της ανακύκλωσης ηλεκτρονικών αποβλήτων δεν έχει υπάρξει καµία απολύτως πρόνοια. Έτσι, η Αθήνα δεν θα κληρονοµήσει τίποτα θετικό σε αυτόν τον τοµέα από τους Ολυµπιακούς Αγώνες.

Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Θ . Κοινωνική συµµετοχή Κοινωνική διαβούλευση .εσµεύσεις: Η κοινωνική διαβούλευση κατά τον σχεδιασµό και την προετοιµασία των Αγώνων της Αθήνας δεν αποτέλεσε στόχο ούτε της ΟΕΟΑ "Αθήνα 2004", αλλά ούτε και των αρµόδιων κυβερνητικών φορέων.

To Σίδνεϊ επένδυσε στη συνεργασία µε την κοινωνία των πολιτών. Η περιβαλλοντική συµµαχία Green Watch Games, µια κοινωνική πρωτοβουλία µε στόχο τη διευκόλυνση της κοινωνικής συµµετοχής και του διαρκούς κοινωνικού ελέγχου κάθε περιβαλλοντικής πτυχής των Αγώνων του 2000, αναγνωρίστηκε θεσµικά από την Κυβέρνηση της Νέας Νότιας Ουαλίας. Άλλες µη κυβερνητικές οργανώσεις όπως η Greenpeace και το WWF αναµίχθηκαν επίσης ενεργά µε στόχο τη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος της Ολυµπιάδας για το Σίδνεϊ. Η εποικοδοµητική τους συµβολή, που σε αρκετές περιπτώσεις ήταν αρκετά επικριτική προς την πορεία της διοργάνωσης, βασίστηκε σε ένα γενικότερο πνεύµα αποδοχής προτάσεων και κριτικής από οργανώσεις και κοινωνικούς φορείς.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας αποτελεί απόδειξη πως η διοργανώτρια πόλη της Ολυµπιάδας του 2004 δεν διδάχθηκε τίποτα από την εµπειρία του Σίδνεϊ. Η συνεργασία µε περιβαλλοντικές οργανώσεις υπήρξε ιδιαίτερα προβληµατικός τοµέας για τους φορείς διοργάνωσης της Ολυµπιάδας του 2004. Ενώ ο φάκελος υποψηφιότητας που τελικά υπερψηφίστηκε από τη ΔΟΕ τον Σεπτέµβριο του 2004 σχεδιάστηκε χωρίς καµία συµµετοχή κοινωνικών οµάδων ή µη κυβερνητικών οργανώσεων και η έγκριση των χωροθετήσεων των έργων προωθήθηκε επίσης χωρίς κοινωνική διαβούλευση, η "Αθήνα 2004" ζήτησε συνεργασία µε περιβαλλοντικές οργανώσεις για τη διαφήµιση του περιβαλλοντικού προσώπου της Ολυµπιάδας. Όπως ήταν αναµενόµενο, τέτοια συνεργασία δεν επιτεύχθηκε καθώς δεν απέβλεπε σε ουσιαστική βελτίωση των ολυµπιακών περιβαλλοντικών επιδόσεων. Αντίθετα, η µυστικότητα που ακολουθήθηκε καθ' όλη τη διάρκεια της χωροθέτησης και κατασκευής των έργων και η έλλειψη ενηµέρωσης και κοινωνικής συµµετοχής προκάλεσε σοβαρές αντιδράσεις περιβαλλοντικών και πολιτιστικών οµάδων και οργανώσεων. Ιδιαίτερα στην περίπτωση του κωπηλατοδροµίου στον Σχοινιά, οι αντιδράσεις γρήγορα έλαβαν διεθνή διάσταση, ενώ προκλήθηκε και παρέµβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διασφάλιση µέτρων προστασίας στοιχείων του βιοτόπου. Σηµαντικές όµως αντιδράσεις προκάλεσαν και άλλες προβληµατικές χωροθετήσεις, όπως το Κέντρο Πινγκ Πονγκ στο Γαλάτσι, το Κέντρο Ιστιοπλοΐας στον Άγιο Κοσµά, το Ολυµπιακό Χωριό στους πρόποδες της Πάρνηθας και το Χωριό Τύπου στο Μαρούσι.

Σε κάποια ήσσονος σηµασίας θέµατα και δράσεις, όπως το πρόγραµµα οικο-εκδροµών και η έκδοση εκπαιδευτικού υλικού η "Αθήνα 2004" διαφήµισε δεόντως τη συνεργασία µε περιβαλλοντικές οµάδες και το Μουσείο Γουλανδρή, υπό τον τίτλο "Ολυµπιακή Περιβαλλοντική Συµµαχία". Επιπλέον, η υπογραφή µνηµονίου συνεργασίας µε τη UNEP (περιβαλλοντικό πρόγραµµα του ΟΗΕ) σε δράσεις ευαισθητοποίησης για το νερό και τα σκουπίδια διαφηµίστηκε υπέρµετρα σαν "έµπρακτη απόδειξη της στενής σχέσης αθλητισµού και περιβάλλοντος". Η συνεργασία όµως αυτή τελικά δεν προβλέπεται να έχει καµία ουσιαστική επίδραση στη βελτίωση του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος των Ολυµπιακών της Αθήνας, αλλά απλά θα αποτελέσει ένα καλό επικοινωνιακό εργαλείο.

Βαθµός επταετίας: Απογοητευτική επίδοση Διαφάνεια Το Σίδνεϊ αρίστευσε και στο ζήτηµα της διαφάνειας στην πληροφόρηση γύρω από κάθε πτυχή της διοργάνωσης της Ολυµπιάδας. Εκτός από την πολύ περιεκτική σε ουσιαστική πληροφορία επίσηµη ιστοσελίδα, η Συντονιστική Αρχή για τους Ολυµπιακούς (Olympic Coordination Authority-OCA) εξέδιδε ετήσιες αναφορές "προς τους πολίτες της Νέας Νότιας Ουαλίας". Αυτές οι αναφορές που ήταν διαθέσιµες προς κάθε ενδιαφερόµενο πολίτη, περιείχαν σοβαρή πληροφορία για την πορεία και ποιότητα των έργων, καθώς και στοιχεία για την κατάσταση του ολυµπιακού προϋπολογισµού.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας απέχει πολύ από την εµπειρία του Σίδνεϊ. Αρχικά, η διαφάνεια στην πληροφορία για θέµατα που αφορούν το περιβάλλον, κυρίως ζητήµατα σχετικά µε τις χωροθετήσεις, ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Επανειληµµένα αιτήµατα του WWF Ελλάς προς το ΥΠΕΧ..Ε για ενηµέρωση σχετική µε τις χωροθετήσεις του κωπηλατοδροµίου στον Σχοινιά και το περιεχόµενο του φακέλου υποψηφιότητας έµειναν αναπάντητα. Όταν όµως γιγαντώθηκαν οι αντιδράσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων για την έλλειψη πληροφόρησης, διαφάνειας και συνεργασίας, διευκολύνθηκε σηµαντικά η πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφόρηση, τουλάχιστον για κάποιες µεγάλες οργανώσεις διεθνούς απήχησης. Εδώ πρέπει να σηµειωθεί πως η αρχικά αρνητική στάση του ΥΠΕΧ..Ε στο θέµα της παροχής εγγράφων, ιδιαίτερα στην περίπτωση του Σχοινιά, βελτιώθηκε αισθητά όταν αυξήθηκε η πίεση από οργανώσεις που ασχολήθηκαν µε το ζήτηµα. Η ΟΕΟΑ "Αθήνα 2004" επέδειξε κάποια ευαισθησία στο θέµα της διαφάνειας και της παροχής πληροφοριών, αποφεύγοντας όµως να παράσχει συγκεκριµένες απαντήσεις και έγγραφα (όπως η περιβαλλοντική στρατηγική που ήταν ούτως ή άλλως διαθέσιµη στο διαδίκτυο από ιστοσελίδα φορέα άσχετου µε την ΟΕΟΑ Αθήνα 2004).

Βαθµός επταετίας: Απογοητευτική επίδοση Πληροφόρηση Το Σίδνεϊ υλοποίησε µια σειρά από πρωτοβουλίες µε στόχο την ευρεία διάδοση ουσιαστικής πληροφόρησης για κάθε πτυχή των Αγώνων. Εκτός από την επίσηµη ιστοσελίδα της OCA, υποστηρίχθηκε η συµµετοχή µη κυβερνητικών οργανώσεων και κινήσεων πολιτών στο πρόγραµµα πληροφόρησης. Έτσι, η συµµαχία Green Games Watch 2000 είχε πρόσβαση σε πληροφορία, την οποία στη συνέχεια δηµοσίευε είτε µε έντυπο ενηµερωτικό υλικό, είτε δια των ΜΜΕ, είτε δια της συνεχώς ενηµερωµένης ιστοσελίδας της.

Η επίσηµη αποδοχή του ρόλου των οργανώσεων από την OCA και η παροχή πληροφόρησης και στήριξης προς τις πρωτοβουλίες τους ήταν κρίσιµος παράγοντας για την επιτυχία της προσπάθειας.

Η πραγµατικότητα της Αθήνας χαρακτηρίζεται από την έλλειψη αξιόπιστης πληροφόρησης για ουσιαστικές πτυχές του περιβαλλοντικού αποτυπώµατος των Ολυµπιακών Αγώνων. Για παράδειγµα, η ιστοσελίδα της ΟΕ "Αθήνα 2004" www.athens2004.gr, η βασική δηλαδή πηγή πληροφόρησης του κοινού για την Ολυµπιάδα, παρέχει επιγραµµατικά µόνο κάποιες γενικές προτάσεις που δυνητικά θα µπορούσαν να εφαρµοστούν για την επίτευξη περιβαλλοντικά αποδεκτών αποτελεσµάτων. Δεν περιέχει όµως καµία αναφορά σε δεσµεύσεις και χρονοδιαγράµµατα, στο περιεχόµενο του φακέλου υποψηφιότητας, δεν ενηµερώνει ουσιαστικά για την πρόοδο των έργων και δεν περιέχει έγγραφα µεγάλου ενδιαφέροντος όπως η περιβαλλοντική στρατηγική. Επιπλέον, ειδικά στο κοµµάτι που αφορά στο περιβάλλον, δεν ενηµερώνεται σχεδόν ποτέ. Η ιστοσελίδα είναι απλά εργαλείο διαφήµισης των Αγώνων και όχι εργαλείο πληροφόρησης. Το ίδιο ισχύει και για τις ιστοσελίδες της Γενικής Γραµµατείας Ολυµπιακών Αγώνων, του Υπουργείου Τύπου & ΜΜΕ και της Ελληνικής Ολυµπιακής Επιτροπής. Η ίδια λογική, δηλαδή η διαφήµιση και όχι η πληροφόρηση, ακολουθήθηκε και από το έντυπο υλικό που εξέδωσε η "Αθήνα 2004". Μοναδική σταθερή πηγή και σύµµαχος πληροφόρησης κάθε ενδιαφερόµενου πολίτη για την Ολυµπιάδα ήταν µέχρι στιγµής ο Τύπος, κυρίως οι εφηµερίδες, στις οποίες ευτυχώς έγινε εκτενής παρουσίαση και συζήτηση για το περιβαλλοντικό αποτύπωµα της Ολυµπιάδας.

Βαθµός επταετίας: Απογοητευτική επίδοση

Ι. Γενικά Σεβασµός στην περιβαλλοντική νοµοθεσία

Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε τον φάκελο υποψηφιότητας, "όλες οι εργασίες οι οποίες θα εκτελεσθούν για την οργάνωση των Αγώνων θα ικανοποιούν τις απαιτήσεις που θέτει η εθνική νοµοθεσία...". Επίσης, σύµφωνα µε τις Αρχές περιβαλλοντικής πολιτικής της ΟΕΟΑ Αθήνα 2004, "για την επίτευξη των στόχων απαιτείται: η εφαρµογή - και συχνά υπερκάλυψη -της ισχύουσας εθνικής και κοινοτικής περιβαλλοντικής νοµοθεσίας." Η πραγµατικότητα είναι πολύ διαφορετική. Η ισχύουσα περιβαλλοντική νοµοθεσία που αφορά στην περιβαλλοντική αδειοδότηση των ολυµπιακών έργων παρακάµφθηκε στις περισσότερες χωροθετήσεις. Οι χωροθετήσεις των ολυµπιακών εγκαταστάσεων και οι αναγκαίες τροποποιήσεις στο Ρυθµιστικό Σχέδιο της Αθήνας έγιναν δια νόµου (2730/1999 και 2833/2000), µε στόχο να µειωθεί στο ελάχιστο ο κίνδυνος προσφυγής στη δικαιοσύνη φορέων που αντιτίθενται σε αυτές. Με αυτόν τον τρόπο διευθετήθηκε η αυξηµένη δυσαρέσκεια οµάδων πολιτών και οργανώσεων για την επιλογή χωροθετήσεων που επηρεάζουν σοβαρά τη ζωή στην πόλη χωρίς καµία διαδικασία διαβούλευσης και διαλόγου. Αυτό συνέβη παρά τις αρχικές δεσµεύσεις της κυβέρνησης πως οι χωροθετήσεις θα ακολουθούσαν την ισχύουσα τότε διαδικασία της προέγκρισης χωροθέτησης και της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων.

Η πιο κραυγαλέα ίσως περίπτωση παράκαµψης της ισχύουσας νοµοθεσίας είναι η υπόθεση του Ολυµπιακού Χωριού Τύπου και του Χωριού Φιλοξενίας Δηµοσιογράφων στο Μαρούσι. Η χωροθέτηση του κέντρου σε αδόµητο χώρο κοντά στο Ολυµπιακό Στάδιο κατά παρέκκλιση των ισχυόντων όρων δόµησης προκάλεσε την ισχυρή αντίδραση πολιτών της περιοχής. Η υπόθεση έφθασε στο Συµβούλιο της Επικρατείας, η Ολοµέλεια του οποίου ακύρωσε τη χωροθέτηση (απόφαση 1528/2003). Τον τελικό λόγο όµως είχε πεισµατικά το ΥΠΕΧ..Ε, το οποίο προώθησε προς ψήφιση από τη Βουλή τον νόµο 3207/2003, δηµιουργώντας έτσι σχέδιο πόλεως στην περιοχή και δίνοντας ταυτόχρονα άδεια δόµησης! Βαθµός επταετίας: Πολύ απογοητευτική επίδοση Ευαισθητοποίηση κοινού Δεσµεύσεις: Σύµφωνα µε την ιστοσελίδα της ΟΕΟΑ " Αθήνα 2004", στόχος της περιβαλλοντικής στρατηγικής της Αθήνα 2004 είναι "3. Η ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης όλων όσων εµπλέκονται στους Ολυµπιακούς Αγώνες του 2004".

Η έκδοση υλικού περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενηµερωτικών φυλλαδίων µε στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών σε θέµατα προστασίας περιβάλλοντος είναι µια θετική εξέλιξη. Βέβαια, η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση αντιµετωπίζεται ως πάρεργο από τους φορείς διοργάνωσης της Ολυµπιάδας και εστιάζεται σε ζητήµατα διατήρησης µιας ευπρόσωπης πόλης, προώθησης των µετακινήσεων µε µέσα µαζικής µεταφοράς και στην εξοικονόµηση νερού, πόρου που αναµένεται να σπανίσει κατά τις µέρες των Αγώνων. Ανάλογης σηµασίας θέµατα θα πραγµατεύεται και η συνεργασία της "Αθήνα 2004" µε το UNEP (περιβαλλοντικό πρόγραµµα του ΟΗΕ) που θα εστιάσει στην παραγωγή υλικού ευαισθητοποίησης για την εξοικονόµηση νερού και τη µη ρίψη σκουπιδιών στους δρόµους.

Βαθµός επταετίας: Πολύ θετική επίδοση

Συµπέρασµα

Λαµβάνοντας υπόψη τις συνεχείς υπερβάσεις στον προϋπολογισµό των Ολυµπιακών Αγώνων µπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί πώς το περιβάλλον από περιθωριακό ζήτηµα κατάληξε τελικά 'στα αζήτητα'. Όπως φάνηκε από το κείµενο, το περιβάλλον αντιµετωπίστηκε όχι σαν συγκριτικό πλεονέκτηµα και πρόκληση για την Ολυµπιάδα της Αθήνας, αλλά άλλοτε σαν εµπόδιο (κυρίως κατά τη φάση των χωροθετήσεων) και άλλοτε σαν ευκαιρία για προβολή µιας ανύπαρκτης ευαισθησίας για την ποιότητα ζωής στην πόλη.

Τα οφέλη που αναµένεται να αποκοµίσει η Αθήνα από την Ολυµπιάδα αφορούν στους τοµείς των µεταφορών (το τραµ και ο προαστιακός είναι σίγουρα πολύ θετικές εξελίξεις) και της αναβάθµισης του προσώπου της πόλης (δίκτυα πεζοδρόµων, πεζοδρόµια, αφαίρεση διαφηµιστικών πινακίδων, κλπ). Ελπίζουµε πως αυτές οι θετικές εξελίξεις δεν θα εκπνεύσουν όταν πέσει η ολυµπιακή αυλαία.

Σηµαντικός ανασταλτικός παράγοντας σε οποιαδήποτε προσπάθεια πίεσης από περιβαλλοντικές οργανώσεις για βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας ήταν η αδιαφορία της Διεθνούς Ολυµπιακής Επιτροπής. Η .ΟΕ άσκησε έντονη πίεση προς την ανάδοχο πόλη Αθήνα για υιοθέτηση δικών της απαιτήσεων σε µια σειρά από θέµατα εκτός της σύµβασης ανάθεσης, όπως τα τηλεοπτικά δικαιώµατα. Αρνήθηκε όµως να παρέµβει σε θέµατα περιβάλλοντος, αντιµετωπίζοντάς τα σαν εσωτερικό ζήτηµα της χώρας!!! Έτσι, η ίδια η ΔΟΕ ακύρωσε τον ήδη εύθραυστο "τρίτο πυλώνα του ολυµπισµού" και απέδειξε πως το περιβάλλον δεν συγκαταλέγεται στις προτεραιότητές της. Άλλωστε και η δέσµευση που απορρέει από τη σύµβαση ανάθεσης για την Αθήνα είναι πολύ γενικόλογη: "Η πόλη και η ΕΟΕ (σηµ. Ελληνική Ολυµπιακή Επιτροπή) αναγνωρίζουν και συµφωνούν ότι ο σεβασµός του περιβάλλοντος αποτελεί σηµαντικό ζήτηµα και αναλαµβάνουν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις και δραστηριότητές τους όπως αυτές απορρέουν από την παρούσα σύµβαση, κατά τρόπον που να ενστερνίζεται την αρχή της Αειφόρου Αναπτύξεως σεβόµενες τη σχετική περιβαλλοντική νοµοθεσία και, όταν και όπου είναι αυτό δυνατό, προάγουσες την προστασία του περιβάλλοντος" (Κεφάλαιο ΙΙ, άρθρο 18. Σύµβαση ανάθεσης της Ολυµπιάδας του 2004 µεταξύ ΔΟΕ και Πόλης της Αθήνας).

Δυστυχώς ήδη από την αρχή της προετοιµασίας της Ολυµπιάδας φάνηκε η προδιάθεση για περιθωριακή αντιµετώπιση της περιβαλλοντικής διάστασης των αγώνων. Η απουσία συγκεκριµένων και µετρήσιµων περιβαλλοντικών στόχων, ο σχεδιασµός των χωροθετήσεων χωρίς καµία κοινωνική συµµετοχή, η έλλειψη πληροφόρησης, η δια νόµου ρύθµιση θεµάτων που θα µπορούσαν να εγείρουν προσφυγές στη Δικαιοσύνη και η αδιαλλαξία σε εναλλακτικές προτάσεις ήταν αποδείξεις της αρνητικής προδιάθεσης των αρµόδιων φορέων στα ζητήµατα περιβάλλοντος.

Στόχος αυτής της αξιολόγησης είναι η καταγραφή των θετικών και αρνητικών συνεπειών της Ολυµπιάδας της Αθήνας, ως πρώτο βήµα για το άνοιγµα της σχετικής συζήτησης, µετά το πέρας των Αγώνων, µε τη συµµετοχή όλων των ενδιαφερόµενων φορέων της πολιτείας και της κοινωνίας των πολιτών. Ευχή είναι τα µαθήµατα της Αθήνας να αποτελέσουν έναυσµα για τη ριζική και ειλικρινή αναβάθµιση της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΔΟΕ και να χρησιµεύσουν στις επόµενες διοργανώτριες πόλεις. Ευχή επίσης είναι η Ελλάδα να διδαχθεί από την περιβαλλοντική αποτυχία της Ολυµπιάδας του 2004 και να δώσει επιτέλους τη δέουσα προσοχή στην προστασία της φυσικής µας κληρονοµιάς και στην ενσωµάτωση του περιβάλλοντος στο σύνολο της αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας.

Αθήνα: Η επόµενη µέρα

Η συζήτηση για την επόµενη µέρα πρέπει να ξεκινήσει αµέσως µόλις πέσουν τα φώτα της Ολυµπιακής δηµοσιότητας. Στόχος είναι ο περιορισµός των επιπτώσεων από τα έργα των Ολυµπιακών Αγώνων, αλλά και η όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση των λίγων θετικών στοιχείων που θα κληρονοµήσει η Αθήνα. Οι γενικές κατευθύνσεις για µια ολοκληρωµένη προσέγγιση : - Συνολική αποτίµηση: Σύνταξη ολοκληρωµένης αποτίµησης του περιβαλλοντικού (και όχι µόνο) κόστους της Ολυµπιάδας µε ευρεία συµµετοχή ενδιαφερόµενων οργανώσεων και κοινωνικών οµάδων. Μια ειλικρινής και αντικειµενική αξιολόγηση είναι εργαλείο απαραίτητο για κάθε κοινωνία που δε φοβάται την κριτική και επιδιώκει να µαθαίνει από τα λάθη της.

- Προσωρινές εγκαταστάσεις: Αποµάκρυνση όλων των προσωρινών εγκαταστάσεων σε διάστηµα το πολύ δύο µηνών, καθώς "ουδέν µονιµότερον του προσωρινού" - Οικολογικές παρεµβάσεις: Να ολοκληρωθούν άµεσα τα ήδη εγκεκριµένα και καθυστερηµένα έργα οικολογικής αποκατάστασης περιοχών. Τέτοια έργα είναι η αποµάκρυνση της πρώην αµερικανικής βάσης, η αποκατάσταση τµήµατος του υγρότοπου και η προστασία του δάσους στον Σχοινιά αλλά και η δηµιουργία οικολογικού πάρκου στο φαληρικό δέλτα.

- Μετα-ολυµπιακή χρήση: Να αποφασιστεί η µετα-ολυµπιακή χρήση των εγκαταστάσεων µέσα από διαδικασία ανοιχτής διαβούλευσης µε τους κατοίκους των περιοχών - Ελεύθεροι χώροι: Δηµιουργία πλαισίου µακροπρόθεσµης προστασίας και οικολογικής διαχείρισης των λίγων ελεύθερων χώρων που έχουν αποµείνει στην Αθήνα και αναβάθµιση ζωτικών χώρων πρασίνου της πρωτεύουσας.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Περιβαλλοντική βαθολογία

Αντικείµενο	Αξιολόγηση
ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Περιβαλλοντικός σχεδιασµός	0
Περιβαλλοντική αξιολόγηση	0
ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Προστασία βιοτόπων	0
ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Προστασία ελεύθερων χώρων	0
Αύξηση αστικού πρασίνου	0
Αναβάθµιση του δοµηµένου περιβάλλοντος	3
ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
Βελτίωση συστήµατος δηµόσιων µεταφορών	3
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ
Χωροθετήσεις	0
Χρήση υφιστάµενων εγκαταστάσεων	1
Χρήση περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών	0
ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Χρήση ανανεώσιµων πηγών και εξοικονόµηση ενέργειας	0
ΝΕΡΟ
Στρατηγική για την εξοικονόµηση νερού	0
ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ
Ολοκληρωµένη διαχείριση απορριµµάτων και ανακύκλωση	0
ΚΟΙΝ.ΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
Κοινωνική διαβούλευση	1
Διαφάνεια	1
Πληροφόρηση	1
ΓΕΝΙΚΑ
Σεβασµός στην περιβαλλοντική νοµοθεσία	0
Ευαισθητοποίηση κοινού	4
Συνολική περιβαλλοντική αξιολόγηση	0,77

4 - Πολύ θετική επίδοση 3 - Θετική επίδοση 2 - Μέτρια επίδοση 1 - Απογοητευτική επίδοση 0 - Πολύ απογοητευτική επίδοση

Η ολυµπιακή κληρονοµιά της Αθήνας

Όταν πέσουν τα φώτα της Ολυµπιάδας, όταν οι αγώνες τελειώσουν και οι αθλητές και οι επισκέπτες φύγουν, τι θα µείνει για την Αθήνα; . αισθητά λιγότεροι ελεύθεροι χώροι . ένας σηµαντικός βιότοπος που θα έχει υποστεί µη αντιστρεπτή υποβάθµιση . τεράστιες αθλητικές εγκαταστάσεις χωρίς σαφή χρήση και πρόβλεψη συντήρησης . µια νέα πόλη στους πρόποδες της Πάρνηθας . µια Αθήνα εκτεταµένη εις βάρος του φυσικού και του αγροτικού τοπίου + βελτιωµένο σύστηµα µαζικών µεταφορών + κέντρο πόλης χωρίς µεγάλες διαφηµίσεις + φρεσκαρισµένες προσόψεις κτιρίων κατά µήκος των κεντρικών οδών + πεζοδρόµια και δίκτυο πεζοδρόµων + φυλλάδια κατά της ρύπανσης της πόλης και υπέρ της εξοικονόµησης νερού . καµία βελτίωση στον τοµέα της παραγωγής ενέργειας . καµία βελτίωση στο σύστηµα διαχείρισης απορριµµάτων της πρωτεύουσας . καµία πρόοδος στον τοµέα της προώθησης περιβαλλοντικά φιλικών τεχνολογιών

Θέση του WWF International για τους Ολυµπιακούς Αγώνες

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Αποστολή του WWF είναι η επίτευξη της προστασίας της φύσης και των οικολογικών διεργασιών µέσα από: • τη διατήρηση της ποικιλότητας γενετικού υλικού, ειδών και οικοσυστηµάτων • τη διασφάλιση της αειφορίας στη χρήση των φυσικών πόρων τόσο βραχυπρόθεσµα όσο και µακροπρόθεσµα, προς όφελος κάθε µορφής ζωής στη γη • την προώθηση δράσεων για τη µείωση της ρύπανσης και της κατασπατάλησης και υπερκατανάλωσης των πόρων και της ενέργειας.

Απώτερος στόχος του WWF είναι να σταµατήσει και τελικά να αντιστρέψει την επιταχυνόµενη υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος της γης και να συµβάλει στην οικοδόµηση ενός µέλλοντος όπου οι άνθρωποι θα ζουν σε αρµονία µε τη φύση.

Όταν ξεκίνησαν οι Ολυµπιακοί Αγώνες είχαν ως στόχο την καλλιέργεια πνεύµατος αδελφοσύνης, άµιλλας και αρετής, υποδηλώνοντας έτσι την υιοθέτηση µίας φιλοσοφίας ενδιαφέροντος για το περιβάλλον. Όµως πλέον οι ολυµπιάδες φέρουν µαζί τους όλο και περισσότερο την πραγµατικότητα της εµπορευµατοποίησης και του ιδιωτικού κέρδους. Η παγκοσµιοποίηση της οικονοµίας και των µέσων ενηµέρωσης αλλάζουν τη φύση των Ολυµπιακών Αγώνων και ενδυναµώνουν το ρόλο τους όχι µόνο στην προώθηση του αθλητικού πνεύµατος αλλά και των οικονοµικών και πολιτικών συµφερόντων. Έτσι, γίνεται όλο και πιο δύσκολη η εκπλήρωση των κριτηρίων που θα καθιστούσαν αυτό το γεγονός περιβαλλοντικά και κοινωνικά αποδεκτό.

Μέσα από την παγκόσµια προοπτική και εύρος δράσης του, το WWF γίνεται µάρτυρας της αρνητικής και περιττής επίπτωσης στο φυσικό περιβάλλον των δραστηριοτήτων που σχετίζονται µε τους Ολυµπιακούς Αγώνες. Ολόκληρα τοπία έχουν αλλοιωθεί από νέες εγκαταστάσεις πολλές εκ των οποίων έχουν µόνο περιορισµένη µεταολυµπιακή χρήση. Οι τοπικές κοινωνίες και οικονοµίες µπορούν επίσης να διαταραχθούν.

Το WWF δεν αντιτίθεται στην εµπορική ανάπτυξη και στο ιδιωτικό κέρδος καθεαυτό. Το WWF υποστηρίζει όµως ότι αυτά θα πρέπει να επιτυγχάνονται µέσα στο πλαίσιο της αειφορίας, ώστε η ανάπτυξη να έχει µακροχρόνια οικονοµική βιωσιµότητα και να αποφέρει κοινωνικά οφέλη και να µην καταστρέφει το περιβάλλον.

Κείµενο Θέσεων Οκτώβριος 1999 Για περισσότερες πληροφορίες: Jenny Heap Conservation Policy Director WWF International Ave. du Mont-Blanc 1196 Gland Switzerland Tel: +41 22 364 92 07 Fax: +41 22 364 58 29 Θεοδότα Νάντσου WWF Ελλάς Φιλελλήνων 26 105 58 Αθήνα τηλ: 210 3314893 fax: 210 3247578 Email: t.nantsou@wwf.gr Η Διεθνής Ολυµπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) έχει τη δύναµη να καθορίσει το µέλλον των εξελίξεων στους Ολυµπιακούς Αγώνες καθώς και την κληρονοµιά που αυτοί αφήνουν πίσω τους. Μπορεί να καθορίσει και επιβάλει πρότυπα όχι µόνο στο αθλητικό σκέλος αλλά και σε σχέση µε την αειφόρο ανάπτυξη. Οι Ολυµπιακοί Αγώνες µπορούν και πρέπει να φιλοξενούνται χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον του συγκεκριµένου τόπου αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Οι Ολυµπιακοί Αγώνες πρέπει να αφήνουν πίσω τους βελτιωµένες κοινωνικές, οικονοµικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. Με αυτό το στόχο, οι Ολυµπιακοί Αγώνες έχουν τη δυνατότητα να αποτελέσουν παράδειγµα προς µίµηση για προώθηση της περιβαλλοντικής υπεροχής και της αειφόρου ανάπτυξης. Όµως, χωρίς θετική δράση από την .ΟΕ και τους υποστηρικτές των υποψηφίων πόλεων, η φήµη των Αγώνων ως επίκεντρου υπεροχής θα αµαυρωθεί από µία κληρονοµιά περιβαλλοντικής υποβάθµισης.

Το WWF καλεί τη Διεθνή Ολυµπιακή Επιτροπή: • Να θέσει υψηλές περιβαλλοντικές απαιτήσεις για τις χωροθετήσεις, τις κατασκευές, την εξοικονόµηση ενέργειας και νερού και την αποφυγή ρύπανσης.

• Να διασφαλίσει ότι οι τοπικές κοινωνίες θα επωφεληθούν από τη φιλοξενία των Αγώνων στη χώρα τους τόσο σε επίπεδο ποιότητας του περιβάλλοντος, όσο και κοινωνικής και οικονοµικής ανάπτυξης.

• Να αποδέχεται υποψηφιότητες µόνο από περιοχές που έχουν υιοθετήσει νοµικά δεσµευτικά περιφερειακά σχέδια µε στόχο την αειφόρο ανάπτυξη και των οποίων η κοινωνική, οικονοµική και οικολογική µεταολυµπιακή κατάσταση θα έχει ωφεληθεί ή τουλάχιστον δε θα έχει ζηµιωθεί .

• Να συµπεριλαµβάνει σε νοµικά δεσµευτικές συµβάσεις µε την ανάδοχο πόλη, χρηµατοδοτικές και λειτουργικές ρυθµίσεις ώστε να διασφαλίζεται ο περιβαλλοντικά και κοινωνικά φιλικός χαρακτήρας των Αγώνων • Να µεριµνήσει για τη δηµιουργία περιβαλλοντικού ταµείου του οποίου τα έσοδα θα προέρχονται από δικαιώµατα του Τύπου και θα διατίθενται για την προώθηση της ενσωµάτωσης περιβαλλοντικών παραµέτρων στα αθλητικά γεγονότα. Επίσης, το ταµείο αυτό θα χρηµατοδοτεί στις ανάδοχες περιοχές µακροπρόθεσµα περιβαλλοντικά και κοινωνικά µέτρα για βελτίωση και καθορισµό της µεταολυµπιακής χρήσης των εγκαταστάσεων.

• Να θεσπίσει ελεγκτικό σώµα επιφορτισµένο µε εξουσία επιβολής αναγκαίων κυρώσεων ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση των προτύπων και υποχρεώσεων των ανάδοχων πόλεων.

To WWF πιστεύει ότι για να διατηρηθεί η εικόνα της αδελφοσύνης, άµιλλας και υπεροχής των Ολυµπιακών Αγώνων, η ΔΟΕ και οι κυβερνήσεις και κοινωνίες των υποψηφίων κρατών πρέπει να θέσουν και να εφαρµόσουν ικανά περιβαλλοντικά κριτήρια.

Συγκεκριµένα, το WWF υποστηρίζει µία διαδικασία επιλογής ολυµπιακών περιοχών η οποία απαιτεί: • Ακριβή περιβαλλοντικά κριτήρια και πρότυπα από τη ΔΟΕ προς τις υποψήφιες πόλεις που συναγωνίζονται για την αναδοχή των Αγώνων.

• Διεξοδική και ανεξάρτητη εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων για πιθανές και εναλλακτικές χωροθετήσεις, µε συµµετοχή όλων των ενδιαφερόµενων µερών.

• Αποφυγή των αρνητικών επιπτώσεων σε ευαίσθητες περιοχές και στην τοπική κουλτούρα.

• Χρήση ή προσαρµογή υφιστάµενων εγκαταστάσεων και υποδοµής και ανόρθωση υποβαθµισµένων περιοχών.

• Χρήση αποκλειστικά υφιστάµενων εγκαταστάσεων για τη διοργάνωση χειµερινών Ολυµπιάδων, καθώς αυτές φιλοξενούνται σε ορεινές περιοχές µε ιδιαίτερα ευαίσθητα οικοσυστήµατα.

Το WWF επιδιώκει: • Τα υψηλότερα επίπεδα σχεδιασµού, εφαρµογής, διαχείρισης και εµπορικής πολιτικής.

• Αποφυγή υποβάθµισης από τη σχετική υποδοµή, πρακτική λειτουργίας και επιλογή χωροθετήσεων.

• Ελαστικότητα στους κανονισµούς και τις τεχνικές προδιαγραφές της ΔΟΕ, ώστε να ικανοποιούνται οι ανάγκες για προστασία του περιβάλλοντος.

• Έµφαση στους περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους από τα συνεργαζόµενα µέρη σε τοπικό επίπεδο.

• Χωροθέτηση των νέων εγκαταστάσεων σε εγκαταλελειµµένες βιοµηχανικές και εµπορικές περιοχές, όπου αυτό είναι δυνατό.

• Πρόσβαση προς όλες τις ολυµπιακές εγκαταστάσεις µε δηµόσια µέσα µεταφοράς.

• Μετριασµό των αναπόφευκτων επιπτώσεων κατά τρόπο ώστε τα µακροπρόθεσµα οφέλη να υπερτερούν της προκληθείσας ζηµιάς.

• Αυστηρή εφαρµογή περιβαλλοντικών κριτηρίων.

• Σύνταξη και εφαρµογή αποτελεσµατικών συστηµάτων διαχείρισης περιβάλλοντος.

Το WWF : • Θα θέτει προκλήσεις στη ΔΟΕ και στις κυβερνήσεις των ανάδοχων πόλεων όταν οι προτεινόµενες χωροθετήσεις και υποδοµές δε βασίζονται σε τεκµηριωµένη και ανεξάρτητη εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

• Θα διευκολύνει την πρόσβαση σε γνώση και εµπειρία για την περιοχή ώστε να βοηθήσει στην επιλογή κατάλληλων χωροθετήσεων και κριτηρίων.

• Θα µοιραστεί τη σχετική εµπειρία της οργάνωσης σε αειφόρο διαχείριση ανά τον κόσµο.

• Θα αντιταχθεί σε κάθε ολυµπιακό αναπτυξιακό σχέδιο που δε λαµβάνει σοβαρά υπόψη τις ανάγκες και τα πρότυπα προστασίας του περιβάλλοντος.

Επιστροφή στην αρχή