Επιστροφή στην αρχική σελίδα του Παρατηρητηρίου
Υπογράψτε για τα πρώην Στρατόπεδα στη Θεσσαλονίκης
Εκδήλωση για τα πρώην Στρατόπεδα στη θεσσαλονίκη
ΝΑ ΠΡΑΣΙΝΙΣΟΥΝ ΤΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ
Όχι στην αξιοποίηση του μπετόν
Εισήγηση του Μιχάλη Τρεμόπουλου
(προέδρου της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης και Νομαρχιακού Συμβούλου της Νομαρχιακής Κίνησης Πολιτών "Οικολογία -Αλληλεγγύη /Συνασπισμός των Πολιτών
")Δεκέμβριος 2000
Το έγκλημα της πολεοδόμησης και ανοικοδόμησης των στρατοπέδων της Θεσσαλονίκης είναι ένα έγκλημα εκ προμελέτης, που σχεδιάζεται ενάντια στoυς κατοίκους της Θεσσαλονίκης. Ένα έγκλημα που θα υποβαθμίσει οριστικά την πόλη, θα της στερήσει μια στοιχειώδη ποιότητα ζωής, θα αφαιρέσει παιχνιδότοπους από τα παιδιά, θα αυξήσει τους αρρώστους, αλλά και τους θανάτους από καρδιά και αναπνευστικά, ιδιαίτερα στη δυτική
Θεσσαλονίκη και θα μας απαξιώσει στα μάτια των επόμενων γενεών της πόλης αυτής ως ανθρώπους που παραδόθηκαν αμαχητί στους εργολάβους, θυσιάζοντας το μέλλον.Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Η απομάκρυνση των στρατοπέδων από τον αστικό ιστό υπήρξε χρόνιο αίτημα των φορέων της πόλης. Κατά τη σύνταξη του Ρυθμιστικού σχεδίου διαπιστώθηκαν μεγάλες ελλείψεις σε χώρους πρασίνου και κοινωφελών λειτουργιών τόσο σε υπερτοπικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πολεοδομικών ενοτήτων των ΟΤΑ. Το ζήτημα αυτό οδήγησε τους κοινωνικούς και επιστημονικούς φορείς, την τοπική αυτοδιοίκηση και τις υπηρεσίες σε συζητήσεις με την πολιτική ηγεσία οι οποίες κατέληξαν σε συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του ΥΧΟΠ για σταδιακή αποδέσμευση των στρατοπέδων του ΠΣΘ. Ειδικότερα αποφασίσθηκε η αποδέσμευση με σαφές χρονοδιάγραμμα, που για κανένα δεν ξεπερνούσε το 1992 των στρατοπέδων Βλάσση Τσιρογιάννη, Παύλου Μελά, Μεγ. Αλεξάνδρου, Καπετάν Κώτα, Κόδρα, Μυστακίδη, Ζιάκα, Ζώη Αντωνίου, Φαρμάκη και Στρεμπενιώτη. Πολλά από αυτά έχουν ήδη εκκενωθεί ενώ μέρος από αυτά έχουν αποδοθεί και αξιοποιηθεί ήδη, όπως το στρατόπεδο Στρεμπενιώτη.
Πρόσθετα με τον πολεοδομικό σχεδιασμό όπως προωθήθηκε στα πλαίσια της ΕΠΑ εξασφαλίσθηκε νομοθετικά (μέσω των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων) η κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού με τη χρησιμοποίηση εκτάσεων των στρατοπέδων κυρίως σε πράσινο και ελεύθερους χώρους.
Ο νόμος 1561/85 για το Ρυθμιστικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης προβλέπει την απομάκρυνση των στρατοπέδων από το ΠΣΘ για την εξασφάλιση ελεύθερων χώρων (Άρθρο 14, εδάφιο 3.1.8).
Το στρατόπεδο Φαρμάκη προορίζεται να λειτουργήσει ως Διοικητικό Κέντρο Μητροπολιτικού επιπέδου για την ανατολική Θεσσαλονίκη. Μετά από αίτημα του Στρατοδικείου και του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, στην έκταση του πρώην στρατοπέδου προγραμματίζεται η εγκατάσταση του νέου κτιρίου του Στρατοδικείου. Το στρατόπεδο Παύλου Μελά προορίζεται να λειτουργήσει ως υπερτοπικός πόλος πρασίνου -ελεύθερων χώρων -αθλητικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων με επαναχρησιμοποίηση των σημαντικότερων παλαιών στρατιωτικών κτιρίων. Ανάλογη αξιοποίηση προβλέπεται και έχει ήδη δρομολογηθεί για το στρατόπεδο Κόδρα στην Καλαμαριά ως πόλος "αναψυχής" και πρασίνου. Ο Οργανισμός Θεσσαλονίκης προωθεί μελέτη οργάνωσης για το στρατόπεδο Μεγ. Αλεξάνδρου ως Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης Δυτικής Θεσσαλονίκης.
Ο νόμος του 1999
Στις 27-10-99 στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως αρ.φ.224 δημοσιεύεται το σκεπτικό και οι στόχοι του “εθνικού προγράμματος στρατηγικής αναδιάταξης των στρατοπέδων”, καθώς και η σύσταση προσωρινού φορέα με την ονομασία Υπηρεσία Αξιοποίησης και Μετεγκατάστασης Στρατοπέδων ο οποίος και θα αναλάβει να υλοποιήσει το παραπάνω πρόγραμμα.
Το σκεπτικό του νόμου σε γενικές γραμμές φαίνεται να κινείται πάνω στους επόμενους συλλογισμούς. Ο αριθμός των στρατοπέδων και ο τρόπος διάταξής τους δεν εξυπηρετεί πλέον τις σύγχρονες ανάγκες του στρατού. Ιδιαίτερα λόγω της αστυφιλίας τα στρατόπεδα παγιδεύτηκαν μέσα στον αστικό ιστό, γειτονεύοντας πια με χρήσεις γης εντελώς ασύμβατες προς τις ανάγκες τους. Ήδη από το
1983 μέσω των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων είχε προβλεφθεί (νόμος 1337/83) η απομάκρυνσή τους και η απόδοση του χώρου τους σε χρήσεις πράσινου και κοινωνικών λειτουργιών. Η υλοποίηση όμως αυτού του σχεδιασμού “προσέκρουσε στο θέμα της ανεύρεσης των απαιτούμενων πόρων” για όλα αυτά. Το κόστος, που το υπολογίζουν σε πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια, λένε πως δεν μπορεί να πληρωθεί από τη Στρατιωτική Υπηρεσία ούτε από τον Κρατικό Προϋπολογισμό (γιατί άραγε;). Για το λόγο αυτό οι χώροι των στρατοπέδων θα πολεοδομηθούν με χρήσεις ελεύθερου χώρου, πράσινου, κοινωνικών λειτουργιών αλλά και άλλων αστικών χρήσεων με δυνατότητες οικονομικής απόδοσης, "ώστε να αντιμετωπιστεί το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό των εξόδων της μετεγκατάστασης".
Η ίδρυση του φορέα
Για το σκοπό αυτό ιδρύεται λοιπόν η Υπηρεσία Αξιοποίησης και Μετεγκατάστασης Στρατοπέδων (ΥΑΜΣ) η οποία προτείνει νέους χώρους για στρατόπεδα, εκπονεί ή αναθέτει μελέτες αξιοποίησης των αποδεσμευόμενων χώρων, διερευνά τρόπους χρηματοδότησης και γενικά συντονίζει το πρόγραμμα μετεγκατάστασης.
Μετά από δική της εισήγηση (μαζί με τον οικείο Ο.Τ.Α. και το Κεντρικό Συμβούλιο Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος) ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ αποφασίζει και εγκρίνει την πολεοδόμηση των απελευθερωνόμενων χώρων. Η πολεοδόμηση αυτή θα γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε “παράλληλα με την αξιοποίηση των στρατοπέδων από τις Ένοπλες Δυνάμεις” (δηλαδή την πώληση ή την ενοικίαση σπιτιών σε ιδιώτες) να επιτευχθεί και η βελτίωση της ποιότητας ζωής “με την προϋπόθεση ότι ποσοστό τουλάχιστον 50% του χώρου αυτού θα προβλέπεται για κάλυψη αναγκών σε χώρους κοινόχρηστου πράσινου και κοινωφελών εξυπηρετήσεων”. Δηλαδή το άλλο 50% θα διατεθεί για ανοικοδόμηση κατοικιών.
Με το νόμο προβλέπεται η διαδικασία πολεοδόμησης των στρατοπέδων, δηλαδή η έκδοση Απόφασης Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. για τον καθορισμό χώρων μετεγκατάστασης στρατοπέδων καθώς και για την πολεοδόμηση των χώρων των στρατοπέδων που απελευθερώνονται μέσα από τις προβλεπόμενες διαδικασίες των Νόμων 1337/83 και 2508/97 και του Ν.Δ. της 17.7.1923. Στους χώρους αυτούς επιτρέπεται ο καθορισμός αστικών χρήσεων γης ανεξαρτήτως των ισχυόντων ή προβλεπομένων χρήσεων και όρων δόμησης της περιοχής (ΓΠΣ, ΖΟΕ κλπ) με την προϋπόθεση βέβαια του 50%.
Τα ερωτήματα των Δημάρχων του ΠΣΘ σχετικά με το ζήτημα, αφορούσαν τη δυνατότητα απόκτησης τμημάτων των στρατοπέδων από μέρους τους έναντι τιμήματος, τη δυνατότητα διατήρησης συγκεκριμένων στρατοπέδων π.χ. του Γκόνου, τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί, τον ενιαίο σχεδιασμό για όλη την πόλη, τη διατήρηση ενός χαμηλού Σ.Δ. και το συσχετισμό με την περιβάλλουσα περιοχή.
Διευκρινίστηκε από μέρους του Υπουργού ΥΕΘΑ ότι το ποσοστό που αναφέρεται (50%) δεν αφορά δρόμους κλπ διότι μιλάμε για χώρους πρασίνου και κοινωφελών εξυπηρετήσεων και ότι έχουμε να κάνουμε με ιδιοκτησίες του ΤΕΘΑ εφόσον χρησιμοποιούνται οι χώροι ως στρατόπεδα.
Ακόμα ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα εθνικής εμβέλειας για το οποίο ήδη υπάρχουν προσφορές από μέρους κάποιων Δήμων (;).
Από τον Ο.Θ. ανατέθηκε στο γραφείο μελετών Δοξιάδη η “Ειδική μελέτη για την αξιοποίηση και μετεγκατάσταση των στρατοπέδων της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης”, η οποία έχει αντικείμενο:
Α. Την εκτίμηση του ποσοστού των στρατοπέδων που θα αποδοθεί στην πόλη.
Β. Τον υπολογισμό των εκτάσεων που θα αξιοποιηθούν με την απόδοση οικιστικής χρήσης στους χώρους των στρατοπέδων και στις νέες θέσεις που θα υποδειχθούν.
Γ. Την υπόδειξη και οργάνωση νέων στρατοπέδων στο Νομό.
Στρατόπεδα περιοχής Θεσσαλονίκης
(Π.Σ.Θ. και περιαστικά)
Κατά δήλωση του Γ.Ε. Στρατού τα 10 σημειωμένα στρατόπεδα έχουν συνολική έκταση 1760 στρέμματα.
Όπως έχει ανακοινώσει ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, το υπουργείο παραχώρησε σε πρώτη φάση σε Δήμους της Θεσσαλονίκης 39 στρέμματα από τα στρατόπεδα που βρίσκονται εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Για τα υπόλοιπα εκπονείται μελέτη, η οποία θα ολοκληρωθεί το καλοκαίρι και η αξιοποίησή τους από τους γειτνιάζοντες Δήμους θα γίνει με βάση το νόμο που ψηφίστηκε από τη Βουλή. Τις ανακοινώσεις αυτές έκανε στις 26.3.2000 ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Άκης Τσοχατζόπουλος, σε ομιλία του προς τους δημάρχους που πολεοδομικού συγκροτήματος, στο πλαίσιο εκδήλωσης που οργάνωσε η Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Μακεδονίας για τη δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων στους αποδοθέντες χώρους των στρατοπέδων.
Ο Α. Τσοχατζόπουλος ανακοίνωσε τότε για πρώτη φορά ότι έχει υπογράψει την παραχώρηση
16 στρεμμάτων από το στρατόπεδο Παύλου Μελά στους όμορους δήμους Νεάπολης, Σταυρούπολης και Πολίχνης για τη δημιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων, καθώς και την απόδοση έξι στρεμμάτων του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου, που βρίσκεται απέναντι από το δημαρχείο Μενεμένης για την προσωρινή διαμόρφωση χώρων στάθμευσης. Επίσης 8,5 στρέμματα από το στρατόπεδο Παπακυριαζή παραχωρούνται στο Δήμο Εύοσμου για την κατασκευή γηπέδου ποδοσφαίρου και πεζοδρομίου, ενώ επτά στρέμματα από το στρατόπεδο Καρατάσου αποδίδονται στο Δήμο Πολίχνης και 1,5 στρέμμα του στρατοπέδου Νταλίπη δόθηκε για τη διάνοιξη του κόμβου 13 στην περιοχή Φοίνικα.Εξάλλου δεσμεύτηκε να πιέσει από κοινού με το Δήμο Αμπελοκήπων τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, για να εκταμιευθούν οι αναγκαίοι πόροι που θα καλύψουν την κατασκευή του κολυμβητηρίου ολυμπιακών προδιαγραφών στα 45 στρέμματα του στρατοπέδου Μεγάλου Αλεξάνδρου που εδώ και δύο χρόνια έχουν αποδοθεί στο Δήμο. “Σ’ ένα χρόνο θα καταλήξουμε οριστικά στους τρόπους αξιοποίησης των στρατοπέδων. Θα υπάρξουν προβλήματα. Εάν δε συμφωνήσουμε και στις λεπτομέρειες δε θα προχωρήσει τίποτα”, ξεκαθάρισε -σύμφωνα με τον Τύπο- ο υπουργός προς τους δημάρχους.
Πράσινοι και ελεύθεροι χώροι στη Θεσσαλονίκη
Η πιο λεπτομερής και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη για το αστικό πράσινο της Θεσσαλονίκης δημοσιεύτηκε το 1979, από την Συντονιστική Επιτροπή Επιστημονικών Συλλόγων για την Προστασία του Περιβάλλοντος Θεσσαλονίκης. Η μελέτη αυτή, που αποτελεί την πληρέστερη καταγραφή των εκτάσεων πρασίνου στην πόλη, προχώρησε σε συγκεκριμένες προτάσεις και λύσεις. Δυστυχώς η προσπάθεια αυτή δεν είχε συνέχεια και εξ’ όσων γνωρίζουμε δεν έχει γίνει από τότε παρόμοια μελέτη για το ίδιο θέμα.
Η μελέτη εξέτασε τους διαμορφωμένους πράσινους χώρους και με βάση τον πληθυσμό του πολεοδομικού συγκροτήματος το 1979 το συμπέρασμα ήταν ότι ο μέσος όρος ελεύθερων και πράσινων χώρων για το πολεοδομικό συγκρότημα ήταν 2,73 μ2/κάτοικο, δηλαδή ήταν περίπου 4 φορές μικρότερο από το κατώτατο διεθνώς παραδεκτό, που είναι 10 μ2/κάτοικο. Από το 1979 μέχρι σήμερα ο πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά περίπου 40% ενώ η έκταση των ελεύθερων πράσινων χώρων έχει μειωθεί με συντριπτικούς υπολογισμούς, κατά περίπου 20%. Άρα ο μέσος όρος έχει φθάσει περίπου στο 1,6 μ2/κάτοικο, δηλαδή, έξη φορές μικρότερο από το κατώτερο διεθνώς παραδεκτό. Θυμίζουμε μερικούς από τους πράσινους και ελεύθερους χώρους που θυσιάστηκαν από το 1979 μέχρι σήμερα. Μεγάλες εκτάσεις στο Πανεπιστήμιο, ο χώρος του Βυζαντινού Μουσείου, το πάρκο της Κληματαριάς, ο Κήπος του Καλού, ο χώρος όπου είναι χτισμένο το κτήριο της Τράπεζας Πειραιώς στην Εθνικής Αμύνης, της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και του Μεγάρου Μουσικής. Επιπλέον, κάτι που δεν φαίνεται στις μελέτες αλλά επιβαρύνει την ήδη κακή κατάσταση, πυκνοδομήθηκε η Άνω Πόλη, καταστράφηκε το 70% των πράσινων χώρων του Ρετζικίου, του Νέου Πανοράματος και της Πυλαίας. Επιπλέον ο Δήμος Θεσσαλονίκης εξοντώνει χιλιάδες δέντρα από τις δεντροστοιχίες των δρόμων και ταυτόχρονα καταστρέφει χώρους πρασίνου στη ζώνη της Νέας Παραλίας και ασφαλτοστρώνει για πάρκινγκ κάθε υπόλειμμα ελεύθερου χώρου.
Η πυκνότητα μέσα στην πόλη σε ορισμένα οικονομικά τετράγωνα ξεπερνάει τα 1000 άτομα ανά στρέμμα, δηλαδή 1 άτομο ανά τετραγωνικό μέτρο!!!
Σύμφωνα με τις μελέτες πολεοδομικού προτύπου του Ε.Μ.Π. με βάση τις κλιματολογικές συνθήκες και του πληθυσμού του το Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης έπρεπε να έχει αναλογία πράσινου προς πληθυσμό 20 τετρ. μέτρα ανά κάτοικο, δηλαδή 12 φορές μεγαλύτερο από το σημερινό. Σήμερα η πόλη χοντρικά καλύπτεται κατά 77% από κτίρια, 19% ασφαλτοστρωμένους δρόμους και 4% πράσινους και ελεύθερους χώρους.
Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι:
Η επίδραση όλων αυτών στη σημαντική και ψυχική υγεία των κατοίκων, στην συμπεριφορά τους και τις κοινωνικές δραστηριότητες είναι προφανής. Ακόμη μεγαλύτερες και σοβαρότερες είναι οι επιπτώσεις για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τους ανθρώπους με κινητικά προβλήματα.
Δυστυχώς τίποτα δεν δείχνει ότι υπάρχει και η μικρότερη ελπίδα ή διάθεση για βελτίωση και αναστροφή της καταστροφικής αυτής πορείας.
Τι τους θέλουμε τους πράσινους χώρους;
Είναι γνωστή η αντιρρυπαντική λειτουργία των περιαστικών δασών. Φιλτράρουν τον αέρα που περνάει ανάμεσά τους κατακρατώντας ρύπους και σκόνη, επομένως εμπλουτίζοντας την ατμόσφαιρα της πόλης σε οξυγόνο και υγρασία. Ιδιαίτερα για τη Θεσσαλονίκη, δεδομένης της κυρίαρχης ΒΔ διεύθυνσης των ανέμων, που τείνουν να μεταφέρουν τη βιομηχανική ατμοσφαιρική ρύπανση της Σίνδου προς το κέντρο της Θεσσαλονίκης, τα μεγάλα στρατόπεδα Π. Μελά, Παπακυριαζή και Μ Αλεξάνδρου μετατρεπόμενα σε μικρά δάση θα μπορούσαν να παίξουν ευεργετικότατο ρόλο ανάσχεσης ρύπων, σκόνης κλπ
Συμβάλλουν στη μείωση των υψηλών θερμοκρασιών, που αναπτύσσει το αστικό τσιμέντο κατά το καλοκαίρι εμποδίζοντας τους καύσωνες. Αποτελούν ένα πόλο αναψυχής των κατοίκων υψηλής ποιότητας μάλιστα, μπροστά στη γιγάντωση των σημερινών πόλεων. Αποτελούν τέλος καταφύγιο πολλών ειδών άγριας ζωής.
Είναι επίσης γνωστό το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό πράσινου της Θεσσαλονίκης, σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Επίσης πως το μικρό αυτό ποσοστό όλο και μειώνεται τις τελευταίες δεκαετίες.
Θα πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη πως η σχέση πολεοδόμησης-ρύπανσης δεν είναι αναλογική αλλά λογαριθμική. Δηλαδή διπλασιασμός της πολεοδόμησης σημαίνει δεκαπλασιασμό της ρύπανσης. Ας σκεφτούμε τέλος ότι το πρασίνισμα των στρατοπέδων είναι ο μοναδικός άμεσος τρόπος για να αποκτήσει η Θεσσαλονίκη περισσότερο πράσινο.
Τέλος θα πρέπει να σκεφτούμε πάρα πολύ σοβαρά πως οι ελεύθεροι χώροι της πόλης είναι ανάγκη να διατηρηθούν με κάθε τίμημα, δεδομένης της περιόδου σεισμικής έξαρσης την οποία διανύουμε .
Η θέση μας
Μετά από όλα αυτά είναι εξωφρενικό και εξοργιστικό ακόμη και να σκέπτεται κάποιος την πολεοδόμηση των στρατοπέδων και μάλιστα σε ποσοστό 50%. Με τον τρόπο αυτό η πόλη θα υποβαθμιστεί οριστικά εν όψει μάλιστα της εκτίναξης του αριθμού των αυτοκινήτων στις 500.000 και της σχετικής αύξησης του πληθυσμού της κατά 200 έως και 250.
000 μέχρι το έτος 2014 (πρόβλεψη του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης). Το θέμα του πράσινου έτσι γίνεται κρισιμότατο.Ζητάμε αμετακίνητα τη δημιουργία αστικών δασών στους χώρους των στρατοπέδων που απελευθερώνονται. Αποκλείουμε κάθε είδους οικοδόμηση σπιτιών για πώληση ή ενοικίασή τους σε ιδιώτες, όποιοι και αν είναι αυτοί. Συζητάμε μόνο την απόδοση ενός ελάχιστου, απολύτως απαραίτητου ποσοστού για δημιουργία κοινωνικού εξοπλισμού, ιδιαίτερα για τις δυτικές συνοικίες της πόλης.
Στην ουσία ο νόμος- σκάνδαλο απαιτεί να επωμιστούμε οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης το βάρος της αδιαφορίας ή της ανικανότητας που επέδειξε η ελίτ που διοικούσε τη χώρα κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτή ήταν που είτε επέτρεψε είτε, χειρότερα, οργάνωσε την άναρχη ανάπτυξη της οποίας
συνέπεια είναι ο εγκλεισμός των στρατοπέδων στον πολεοδομικό ιστό της πόλης. Σήμερα μας ζητάει να πληρώσουμε εμείς για το έγκλημά της, εκχωρώντας την ποιότητα της ζωής μας αλλά και των επόμενων γενεών.